Thermostat tủ lạnh hay còn gọi là rơ-le nhiệt độ, là bộ phận quan trọng giúp kiểm soát và duy trì độ lạnh ổn định trong suốt quá trình hoạt động của tủ. Viêc hiểu rõ cấu tạo, nguyên lý và cách điều chỉnh rơ-le nhiệt độ sẽ giúp bạn chủ động khắc phục sự cố, tiết kiệm điện năng và kéo dài tuổi thọ thiết bị. Bài viết dưới đây sẽ hướng dẫn chi tiết để bạn nắm rõ.
Thermostat tủ lạnh là gì?
Thermostat tủ lạnh hay còn gọi là rơ-le nhiệt độ. Đây là bộ phận đảm nhiệm chức năng đóng ngắt nguồn điện để kiểm soát và duy trì mức nhiệt bên trong tủ luôn ổn định. Thiết bị này cho phép tủ lạnh tự động điều chỉnh khi cần làm lạnh sâu hơn hoặc giảm bớt độ lạnh, đảm bảo thực phẩm được bảo quản an toàn.
Nếu bạn đã xoay núm chỉnh nhiệt độ nhưng nhận thấy tủ lạnh không thay đổi độ lạnh như mong muốn, rất có thể rơ-le-nhiệt độ đang gặp sự cố và cần được kiểm tra hoặc thay thế.
Cấu tạo và nguyên lý hoạt động của thermostat
Để hiểu rõ hơn về cách mà rơ-le-nhiệt độ duy trì nhiệt độ trong tủ lạnh, bạn cần nắm được cấu tạo cơ bản cùng nguyên lý hoạt động của thiết bị này. Đây chính là nền tảng giúp bạn biết cách sử dụng và phát hiện sớm khi rơ-le-nhiệt độ gặp sự cố:
Cấu tạo
Rơ-le-nhiệt độ có thiết kế tương đối đơn giản nhưng đảm nhiệm vai trò quan trọng trong việc kiểm soát nhiệt độ. Cấu tạo cơ bản của thiết bị gồm:
- Bầu cảm biến: Dùng để cảm nhận sự thay đổi của nhiệt độ bên trong tủ.
- Ống dẫn: Truyền tín hiệu từ bầu cảm biến đến buồng xếp.
- Buồng xếp: Nơi tiếp nhận tín hiệu và tạo ra sự thay đổi cơ học.
- Tiếp điểm động và tiếp điểm tĩnh: Đóng – ngắt mạch điện, điều khiển hoạt động làm lạnh.
- Lò xo phản lực: Giữ cân bằng và điều chỉnh độ nhạy của tiếp điểm.
- Núm điều chỉnh: Cho phép người dùng cài đặt mức nhiệt mong muốn.
- Vỏ ngoài: Bảo vệ các bộ phận bên trong khỏi tác động từ môi trường.
Nguyên lý hoạt động
Thermostat vận hành dựa trên cơ chế đóng – ngắt tự động. Khi nhiệt độ bên trong tủ đạt đến mức lạnh đã được cài đặt, rơ-le-nhiệt độ sẽ ngắt nguồn điện, khiến máy nén và quạt dừng hoạt động để tiết kiệm điện năng.
Ngược lại, khi nhiệt độ trong tủ tăng lên vượt ngưỡng cho phép, rơ-le-nhiệt độ sẽ đóng mạch điện trở lại, kích hoạt hệ thống làm lạnh hoạt động bình thường. Chu trình này lặp đi lặp lại, giúp tủ lạnh duy trì nhiệt độ ổn định để bảo quản thực phẩm hiệu quả.
Thermostat nằm ở đâu trong tủ lạnh?
Rơ-le-nhiệt độ thường được bố trí ở những vị trí thuận tiện cho việc cảm biến nhiệt độ và điều chỉnh, cụ thể là:
- Trong ngăn mát: Thường đặt phía trên hoặc bên trong ngăn mát để dễ dàng kiểm soát nhiệt độ khu vực bảo quản chính.
- Trên bảng điều khiển: Một số dòng tủ lạnh hiện đại tích hợp rơ-le-nhiệt độ ngay tại bảng điều khiển phía trước, giúp người dùng thao tác cài đặt nhanh chóng và tiện lợi hơn.
Các loại thermostat trên thị trường
Hiện nay, rơ-le-nhiệt độ tủ lạnh được sản xuất với nhiều dạng khác nhau để đáp ứng nhu cầu sử dụng và công nghệ ngày càng hiện đại. Mỗi loại rơ-le-nhiệt độ có đặc điểm riêng, mang lại ưu điểm khác nhau trong việc kiểm soát và duy trì nhiệt độ:
Thermostat cơ học
Rơ-le-nhiệt độ cơ học hoạt động như một công tắc điện đơn giản, thường đi kèm một núm vặn và lớp vỏ bảo vệ. Bên trong là hệ thống tiếp điểm cố định và đòn bẩy di động, được cấu tạo từ hai thanh kim loại có hệ số giãn nở khác nhau. Nhờ đặc điểm này, chúng có thể phản ứng nhanh nhạy trước sự thay đổi nhiệt độ.
Người dùng có thể xoay núm điều chỉnh để lựa chọn mức nhiệt phù hợp với nhu cầu bảo quản thực phẩm. Nếu chỉnh ở mức cao, thanh kim loại sẽ mất nhiều thời gian hơn để nóng lên và ngắt mạch, nhờ đó tủ lạnh duy trì độ lạnh lâu hơn. Ngược lại, khi chỉnh ở mức thấp, thời gian làm lạnh ngắn hơn và chu kỳ đóng – ngắt diễn ra nhanh hơn.
Thermostat điện tử
Rơ-le-nhiệt độ điện tử hoạt động dựa trên nguyên lý tương tự như loại cơ học, nhưng được nâng cấp để hiển thị và điều chỉnh nhiệt độ với độ chính xác cao hơn. Thay vì chỉ xoay núm vặn, người dùng có thể theo dõi con số cụ thể trên màn hình và thay đổi mức nhiệt một cách trực quan, dễ dàng.
Cấu tạo của rơ-le-nhiệt độ điện tử gồm mạch tích hợp cùng các thành phần như đầu cảm biến và lò xo. Tùy theo từng dòng tủ lạnh, bạn có thể điều chỉnh bằng các nút bấm bên ngoài hoặc thao tác trực tiếp trên màn hình cảm ứng.
Ưu điểm lớn nhất của loại thermostat này là khả năng kiểm soát nhiệt độ cực kỳ chính xác, mức sai lệch chỉ khoảng 0,1°C. Nhờ vậy, thực phẩm trong tủ lạnh luôn được bảo quản trong điều kiện tối ưu.
Cách kiểm tra tình trạng thermostat tủ lạnh
Để biết rơ-le-nhiệt độ trong tủ lạnh còn hoạt động tốt hay đã gặp sự cố, bạn có thể thực hiện theo các bước sau:
- Bước 1: Quan sát bên ngoài: Kiểm tra ống chứa môi chất xem có bị móp méo hay biến dạng không, đồng thời xem đầu cảm biến có hư hỏng hay lỏng lẻo không. Ngoài ra, hãy quan sát tổng thể các bộ phận để chắc chắn rằng chúng vẫn vận hành trơn tru.
- Bước 2: Dùng đồng hồ đo điện trở: Ở nhiệt độ bình thường, sử dụng đồng hồ đo để xác định tiếp điểm đang ở trạng thái đóng hay mở. Đây là cách nhanh nhất để phát hiện sự bất thường.
- Bước 3: Điều chỉnh thử: Vặn rơ-le-nhiệt độ về mức ít lạnh nhất và theo dõi xem rơ-le nhiệt độ có đóng ngắt đúng cách không. Nếu thiết bị không phản ứng hoặc hoạt động chập chờn, rất có thể rơ-le-nhiệt độ đã hỏng và cần thay thế.
Cách chỉnh thermostat trong tủ lạnh
Việc chỉnh rơ-le-nhiệt độ khá đơn giản, bạn chỉ cần xoay núm điều chỉnh nhiệt độ đến cấp độ mong muốn:
- Vặn về số lớn (MAX): Khi xoay núm về mức cao, cả ngăn mát và ngăn đông sẽ lạnh hơn. Tủ lúc này hoạt động với công suất lớn, phù hợp khi cần làm lạnh nhanh hoặc khi bảo quản nhiều thực phẩm.
- Vặn về số nhỏ (MIN): Nếu xoay về mức thấp, tủ lạnh sẽ giảm độ lạnh và tiêu thụ ít điện năng hơn. Cách này thường dùng khi tủ chứa ít thực phẩm hoặc vào mùa lạnh.
Lưu ý khi điều chỉnh rơ-le-nhiệt độ tủ lạnh:
- Không xoay chỉnh quá thường xuyên: Việc thay đổi nhiệt độ liên tục trong thời gian ngắn dễ khiến máy nén phải hoạt động quá tải, lâu dài có thể làm giảm tuổi thọ của tủ lạnh.
- Theo dõi sau khi điều chỉnh: Sau khi vặn núm chỉnh, hãy quan sát nhiệt độ trong ngăn mát và ngăn đông để chắc chắn rơ-le-nhiệt độ phản hồi đúng, giúp tủ duy trì độ lạnh ổn định.
Khi nào nên thay thế thermostat tủ lạnh?
Trong trường hợp rơ-le-nhiệt độ đã hư hỏng và không thể khắc phục, bạn cần tiến hành thay mới. Một số dấu hiệu cho thấy rơ-le-nhiệt độ nên được thay thế gồm:
- Không điều chỉnh được nhiệt độ: Dù đã xoay núm nhưng độ lạnh trong tủ không thay đổi.
- Máy nén hoạt động bất thường: Máy nén không bật hoặc không ngắt theo mức nhiệt đã cài đặt.
- Điện trở vô cực: Khi đo bằng đồng hồ vạn năng, kết quả hiển thị điện trở ở mức vô cực (∞), chứng tỏ rơ-le-nhiệt độ đã ngừng hoạt động.
Câu hỏi thường gặp về thermostat tủ lạnh
Rơ-le-nhiệt độ tủ lạnh có bền không?
Thông thường, rơ-le-nhiệt độ có tuổi thọ khá dài, từ 5–7 năm, nhưng độ bền còn phụ thuộc vào cách sử dụng và môi trường xung quanh tủ lạnh.
Rơ-le-nhiệt độ hỏng có tự sửa được không?
Một số lỗi nhẹ như núm điều chỉnh lỏng hoặc bám bụi có thể tự khắc phục. Tuy nhiên, nếu hỏng hóc bên trong (tiếp điểm, đầu cảm biến…) thì bạn nên nhờ thợ kỹ thuật thay mới.
Rơ-le-nhiệt độ có ảnh hưởng đến lượng điện tiêu thụ không?
Có. Nếu rơ-le-nhiệt độ bị lỗi, máy nén có thể chạy liên tục hoặc ngắt bất thường, làm tủ lạnh tốn nhiều điện năng hơn bình thường.
Rơ-le-nhiệt độ có dùng chung cho mọi loại tủ lạnh được không?
Không. Mỗi dòng tủ lạnh thường sử dụng rơ-le-nhiệt độ riêng phù hợp với thiết kế và công suất. Khi thay thế, cần chọn đúng loại theo model của tủ.
Bao lâu nên vệ sinh hoặc kiểm tra thermostat?
Nên kiểm tra định kỳ 6–12 tháng/lần, đặc biệt khi tủ lạnh có dấu hiệu làm lạnh bất thường, để kịp thời phát hiện sự cố.
Rơ-le-nhiệt độ tủ lạnh có thay thế riêng được không hay phải thay cả cụm?
Một số model cho phép thay rơ-le-nhiệt độ riêng, nhưng với tủ lạnh đời mới, nhiều khi rơ-le-nhiệt độ được tích hợp trong cụm điều khiển, buộc phải thay cả bộ.
Dùng sai cách chỉnh rơ-le-nhiệt độ có làm hỏng tủ lạnh không?
Có. Việc liên tục xoay chỉnh mức nhiệt trong thời gian ngắn khiến máy nén phải khởi động nhiều lần, gây hao điện và giảm tuổi thọ.
Rơ-le-nhiệt độ điện tử và cơ học cái nào tiết kiệm điện hơn?
Rơ-le-nhiệt độ điện tử có độ chính xác cao hơn nên thường giúp tiết kiệm điện tốt hơn, nhưng chi phí thay thế cao hơn so với loại cơ học.
Tủ lạnh chạy liên tục không ngắt, nguyên nhân có phải do rơ-le-nhiệt độ không?
Có thể. Nếu rơ-le-nhiệt độ bị kẹt hoặc hỏng, máy nén sẽ không nhận tín hiệu ngắt. Tuy nhiên, nguyên nhân cũng có thể do thiếu gas hoặc dàn lạnh đóng tuyết.
Có thể tự thay rơ-le-nhiệt độ tại nhà không?
Nếu bạn có kiến thức kỹ thuật và đúng loại linh kiện thay thế thì có thể. Nhưng để an toàn và đảm bảo hiệu quả, tốt nhất nên nhờ trung tâm bảo hành hoặc thợ sửa chữa chuyên nghiệp.
Có thể thấy, Thermostat giữ vai trò quyết định đến khả năng làm lạnh và hiệu suất hoạt động của tủ lạnh. Việc biết cách kiểm tra, điều chỉnh và thay thế khi cần thiết sẽ giúp thiết bị luôn vận hành ổn định, bảo quản thực phẩm tốt hơn và tránh những hỏng hóc không đáng có. Hy vọng với những chia sẻ trên, bạn đã hiểu rõ rơ-le nhiệt độ tủ lạnh là gì và cách sử dụng đúng chuẩn để tối ưu hiệu quả cho gia đình mình.
Tham khảo bài viết liên quan:
