Van tiết lưu điều hoà là một bộ phận quan trọng tham gia vào quá trình làm lạnh. Vậy van tiết lưu có cấu tạo, nguyên lý hoạt động như thế nào? Tại sao van tiết lưu trên điều hoà bị tắc và cách khắc phục như thế nào? Mời các bạn cùng Hoàng Hà Mobile tìm hiểu thông tin chi tiết trong bài viết dưới đây nhé!
Van tiết lưu điều hoà là gì?
Van tiết lưu trên điều hòa còn được gọi là van giãn nở, là một bộ phận quan trọng trong hệ thống điều hòa không khí giúp điều tiết lưu lượng chất làm lạnh (thường là gas lạnh) trước khi đi vào dàn lạnh.
Nó có vai trò điều chỉnh áp suất và nhiệt độ của chất làm lạnh, từ đó tạo điều kiện để quá trình làm lạnh diễn ra hiệu quả. Cụ thể, van tiết lưu làm giảm áp suất của gas lạnh từ dạng lỏng áp suất cao sang áp suất thấp, khiến nó nhanh chóng bay hơi và hấp thụ nhiệt trong dàn lạnh, tạo ra không khí mát.
Có nhiều loại van tiết lưu điều hòa bao gồm van tiết lưu loại van giãn nở nhiệt, loại van giãn nở điện tử và loại ống mao dẫn. Van giãn nở nhiệt hoạt động dựa trên nhiệt độ của gas lạnh ở đầu vào và đầu ra dàn lạnh, giúp điều chỉnh lưu lượng gas tự động. Van giãn nở điện tử có thể điều khiển lưu lượng chất làm lạnh chính xác hơn, nhờ vào các cảm biến nhiệt độ và áp suất để tối ưu hóa hiệu suất làm lạnh. Trong khi đó, ống mao dẫn là dạng tiết lưu đơn giản nhất, phù hợp với các hệ thống nhỏ, không yêu cầu điều chỉnh lưu lượng chính xác.
Van tiết lưu giúp ngăn ngừa quá trình đóng băng trong dàn lạnh và bảo vệ các bộ phận khác khỏi tình trạng quá tải hoặc quá nhiệt. Nếu van tiết lưu bị tắc nghẽn hoặc hỏng hóc, hệ thống điều hòa sẽ hoạt động kém hiệu quả, không đạt được nhiệt độ mong muốn hoặc gây hao phí năng lượng.
Cấu tạo và nguyên lý hoạt động của van tiết lưu điều hoà
Van tiết lưu trên điều hòa có cấu tạo và nguyên lý hoạt động khác nhau tùy thuộc vào từng loại. Dưới đây là cấu tạo của ba loại van tiết lưu phổ biến:
Van giãn nở nhiệt (Thermostatic Expansion Valve – TXV)
Van giãn nở nhiệt là một loại van tiết lưu trong hệ thống điều hòa giúp điều chỉnh lưu lượng chất làm lạnh từ dàn nóng đến dàn lạnh bằng cách điều chỉnh theo nhiệt độ đầu ra của dàn lạnh. Van giãn nở nhiệt có cấu tạo và nguyên lý hoạt động như sau:
Cấu tạo
Thân van: Chứa các bộ phận bên trong và bảo vệ van, thường làm từ kim loại bền bỉ để chịu được áp suất và nhiệt độ.
Bulb cảm biến nhiệt: Gắn trên đường ống ở đầu ra của dàn lạnh, chứa chất môi chất nhạy cảm với nhiệt độ. Khi nhiệt độ thay đổi, chất môi chất này tạo ra áp suất.
Lò xo và màng ngăn: Lò xo kết hợp với màng ngăn điều chỉnh lượng chất làm lạnh đi qua van tiết lưu điều hoà dựa trên nhiệt độ và áp suất. Màng ngăn ngăn cách giữa buồng lò xo và buồng cảm biến.
Đĩa van: Đóng mở để điều chỉnh lưu lượng chất làm lạnh đi qua, được điều khiển bởi sự thay đổi áp suất của lò xo và bulb cảm biến.
Nguyên lý hoạt động
Khi điều hòa hoạt động, bulb cảm biến nhiệt phát hiện nhiệt độ của môi chất tại đầu ra của dàn lạnh. Nếu nhiệt độ tăng, chất môi chất trong bulb giãn nở, làm tăng áp suất và đẩy màng ngăn để mở đĩa van. Điều này cho phép lượng lớn môi chất đi qua và tăng cường quá trình làm lạnh. Ngược lại, nếu nhiệt độ giảm, áp suất từ bulb giảm, lò xo sẽ đóng đĩa van lại để giảm lượng môi chất.
Van giãn nở nhiệt giúp duy trì hiệu suất tối ưu cho hệ thống điều hòa bằng cách giữ áp suất và nhiệt độ của môi chất ở mức phù hợp. Cơ chế này cho phép điều hòa làm lạnh hiệu quả, đồng thời bảo vệ các bộ phận khỏi tình trạng đóng băng hoặc quá nhiệt.
Van tiết lưu điều hoà điện tử (Electronic Expansion Valve – EXV)
Van giãn nở điện tử là một loại van tiết lưu hiện đại trong hệ thống điều hòa giúp điều chỉnh chính xác lưu lượng môi chất làm lạnh dựa trên các thông số nhiệt độ và áp suất nhằm tăng hiệu suất và tiết kiệm năng lượng. Dưới đây là cấu tạo và nguyên lý hoạt động của van giãn nở điện tử:
Cấu tạo
Thân van: Là phần vỏ bọc chính của van, làm từ kim loại bền, chứa các bộ phận bên trong và các cổng kết nối với hệ thống đường ống.
Cảm biến nhiệt độ và áp suất: Được gắn ở các vị trí khác nhau trong hệ thống điều hòa, thường ở đầu vào và đầu ra của dàn lạnh, để đo nhiệt độ và áp suất của môi chất. Các cảm biến này gửi tín hiệu về bộ điều khiển để điều chỉnh lưu lượng môi chất.
Động cơ bước (Stepper Motor) hoặc solenoid: Đây là bộ phận chính điều khiển đĩa van hoặc kim van tiết lưu điều hoà, cho phép mở hoặc đóng van từng bước nhỏ, giúp điều chỉnh chính xác lượng môi chất đi qua van.
Bộ điều khiển điện tử: Là thiết bị xử lý tín hiệu từ các cảm biến nhiệt độ và áp suất, sau đó gửi lệnh cho động cơ bước hoặc solenoid để điều chỉnh lưu lượng môi chất.
Nguyên lý hoạt động
Khi hệ thống điều hòa hoạt động, cảm biến nhiệt độ và áp suất thu thập dữ liệu về tình trạng của môi chất tại dàn lạnh. Bộ điều khiển điện tử sẽ nhận tín hiệu từ các cảm biến này và tính toán lưu lượng môi chất cần thiết. Sau đó, bộ điều khiển sẽ điều chỉnh động cơ bước hoặc solenoid để mở hoặc đóng van từng bước nhỏ, kiểm soát lưu lượng môi chất chính xác.
Nếu nhiệt độ dàn lạnh tăng cao, bộ điều khiển sẽ tăng lưu lượng môi chất để tăng cường làm lạnh. Ngược lại, nếu nhiệt độ thấp, nó sẽ giảm lưu lượng để tiết kiệm năng lượng và tránh đóng băng. Nhờ vào khả năng điều chỉnh chính xác, van giãn nở điện tử giúp hệ thống điều hòa hoạt động ổn định, hiệu quả và tiết kiệm năng lượng hơn.
Ống mao dẫn
Ống mao dẫn là một loại van tiết lưu điều hoà đơn giản trong hệ thống điều hòa không khí, đóng vai trò kiểm soát lưu lượng và áp suất của môi chất làm lạnh khi nó di chuyển từ dàn nóng đến dàn lạnh. Đây là bộ phận tiết lưu không có các thành phần cơ khí phức tạp như van giãn nở nhiệt hoặc van giãn nở điện tử mà chỉ là một ống dài và hẹp giúp giảm áp suất của môi chất một cách tự nhiên.
Cấu tạo
Ống dài và nhỏ: Ống mao dẫn thường có đường kính rất nhỏ, chỉ khoảng từ 0.5mm đến 2mm và chiều dài dao động từ vài chục cm đến vài mét, tùy thuộc vào thiết kế của hệ thống.
Vật liệu chế tạo: Thường được làm từ đồng hoặc nhôm, các vật liệu này có độ bền cao và chịu được áp suất lớn từ môi chất.
Đường kính hẹp: Đây là yếu tố quyết định khả năng giảm áp suất của ống, giúp môi chất làm lạnh chuyển từ áp suất cao ở dàn nóng sang áp suất thấp trước khi vào dàn lạnh.
Nguyên lý hoạt động
Nguyên lý hoạt động của van tiết lưu điều hòa ống mao dẫn là dựa vào việc giảm áp suất nhờ vào chiều dài và đường kính hẹp của ống. Khi môi chất làm lạnh dạng lỏng có áp suất cao từ dàn nóng đi qua ống mao dẫn, sự ma sát và hạn chế lưu lượng do đường kính hẹp làm giảm áp suất và nhiệt độ của môi chất. Khi môi chất ra khỏi ống và vào dàn lạnh, nó nhanh chóng bay hơi do áp suất thấp và hấp thụ nhiệt từ môi trường xung quanh, tạo ra luồng không khí mát.
Ống mao dẫn là lựa chọn phù hợp cho các hệ thống điều hòa nhỏ hoặc các ứng dụng đơn giản, không yêu cầu điều chỉnh lưu lượng phức tạp. Tuy nhiên, ống này không thể điều chỉnh tự động theo tải nhiệt, vì vậy không tối ưu bằng các loại van giãn nở trong các hệ thống điều hòa công suất lớn và biến động tải cao.
Dấu hiệu van tiết lưu điều hoà bị nghẹt
Khi van tiết lưu trên điều hòa bị nghẹt, hệ thống sẽ không hoạt động hiệu quả, gây ra các vấn đề về làm mát và hao phí năng lượng. Dưới đây là một số dấu hiệu cho thấy van tiết lưu có thể đang bị nghẹt:
Điều hòa không mát hoặc làm mát kém: Khi van tiết lưu bị nghẹt, lượng môi chất làm lạnh không thể lưu thông đúng cách từ dàn nóng sang dàn lạnh. Điều này làm giảm hiệu quả làm mát và khiến điều hòa không đạt được nhiệt độ mong muốn.
Đóng băng ở dàn lạnh hoặc đường ống: Nếu môi chất làm lạnh không lưu thông đều, áp suất giảm đột ngột tại một số điểm sẽ gây ra hiện tượng đóng băng trên dàn lạnh hoặc trên đường ống gần van tiết lưu.
Dòng điện tiêu thụ tăng cao: Khi van tiết lưu bị nghẹt, hệ thống phải hoạt động nhiều hơn để đạt nhiệt độ cài đặt, khiến máy nén và các bộ phận khác tiêu thụ nhiều điện năng hơn.
Máy nén hoạt động quá tải hoặc ngắt thường xuyên: Van tiết lưu bị nghẹt có thể gây áp lực không đều trong hệ thống, làm cho máy nén phải hoạt động liên tục hoặc ngắt đột ngột để bảo vệ hệ thống, dẫn đến hỏng hóc máy nén.
Áp suất bất thường trong hệ thống: Nếu van tiết lưu bị nghẹt, áp suất ở phía dàn nóng và dàn lạnh có thể không cân bằng dẫn đến hiệu suất làm mát kém.
Tiếng ồn bất thường: Nếu có hiện tượng nghẹt van, dòng môi chất bị gián đoạn và tạo ra các tiếng ồn bất thường như tiếng kêu rít hoặc tiếng rung lạ trong hệ thống.
Cách khắc phục van tiết lưu điều hoà bị nghẹt
Khi van tiết lưu trên điều hòa bị nghẹt, cần phải khắc phục ngay để đảm bảo hệ thống hoạt động hiệu quả và tránh hỏng hóc. Dưới đây là một số cách khắc phục:
Kiểm tra và làm sạch van tiết lưu
Khi van tiết lưu trên điều hòa bị nghẹt, việc kiểm tra và làm sạch là một trong những cách khắc phục đầu tiên giúp khôi phục hiệu suất làm mát của hệ thống. Trước khi bắt đầu, bạn hãy đảm bảo nguồn điện của điều hòa đã được ngắt để tránh nguy hiểm. Chuẩn bị dụng cụ cần thiết như cờ lê, tuốc nơ vít, dung dịch làm sạch chuyên dụng và máy nén khí.
Tiếp theo, tiến hành tháo ác bộ phận bên ngoài để tiếp cận van tiết lưu, sau đó tháo van ra khỏi hệ thống một cách cẩn thận để tránh làm hỏng các bộ phận khác. Lưu ý các vị trí ốc và đường ống để lắp lại đúng cách sau khi làm sạch.
Sau khi tháo van tiết lưu điều hoà, bạn hãy kiểm tra xem có cặn bẩn, tạp chất hay vật cản nào gây nghẹt không. Sử dụng dung dịch vệ sinh chuyên dụng và máy nén khí để thổi sạch các bụi bẩn và cặn bám bên trong van. Đảm bảo loại bỏ hoàn toàn các tạp chất có thể gây cản trở dòng môi chất.
Cuối cùng, lắp lại van tiết lưu vào vị trí ban đầu và kiểm tra kết nối. Sau khi hoàn tất, bật điều hòa và kiểm tra hoạt động để đảm bảo van đã thông thoáng và hệ thống hoạt động hiệu quả.
Kiểm tra và làm sạch hệ thống lạnh
Khi van tiết lưu bị nghẹt, không chỉ van mà toàn bộ hệ thống lạnh cũng cần được kiểm tra và làm sạch để ngăn ngừa tái phát và đảm bảo hệ thống hoạt động hiệu quả. Dưới đây là các bước kiểm tra và làm sạch hệ thống lạnh khi van tiết lưu bị nghẹt:
Ngắt nguồn điện và chuẩn bị dụng cụ: Đảm bảo nguồn điện của hệ thống điều hòa đã được ngắt hoàn toàn để đảm bảo an toàn. Chuẩn bị các dụng cụ cần thiết như máy hút chân không, dung dịch làm sạch chuyên dụng và các dụng cụ tháo lắp.
Kiểm tra các bộ phận liên quan: Kiểm tra kỹ toàn bộ hệ thống lạnh, đặc biệt là dàn nóng, dàn lạnh, bộ lọc, và các đường ống. Tìm các dấu hiệu nghẹt, bụi bẩn, cặn bám hoặc bất kỳ vật cản nào trong hệ thống có thể gây cản trở lưu lượng môi chất đi qua van tiết lưu điều hoà.
Làm sạch đường ống và bộ phận: Sử dụng dung dịch làm sạch chuyên dụng để rửa sạch các bộ phận như dàn nóng, dàn lạnh và đường ống dẫn môi chất. Dùng máy nén khí để thổi sạch các tạp chất cứng đầu bên trong đường ống, đảm bảo không còn bụi bẩn hoặc cặn bám.
Sử dụng máy hút chân không: Sau khi làm sạch, sử dụng máy hút chân không để loại bỏ không khí và độ ẩm trong hệ thống. Quá trình này giúp đảm bảo môi chất lưu thông hiệu quả và ngăn ngừa nguy cơ hình thành băng đá bên trong hệ thống.
Thay thế bộ lọc hút ẩm
Khi van tiết lưu điều hòa bị nghẹt, có thể do tạp chất hoặc độ ẩm tích tụ trong hệ thống. Bộ lọc hút ẩm, có nhiệm vụ loại bỏ độ ẩm và tạp chất từ môi chất làm lạnh, cần được thay thế nếu đã quá cũ hoặc tắc nghẽn, nhằm đảm bảo lưu lượng môi chất thông suốt và ngăn ngừa tình trạng nghẹt van tiết lưu.
Trước khi thực hiện, các bạn cần đảm bảo nguồn điện đã được ngắt hoàn toàn để tránh rủi ro trong quá trình làm việc. Các bạn hãy chuẩn bị dụng cụ cần thiết như cờ lê, máy nén khí, dụng cụ hút chân không, bộ lọc hút ẩm mới phù hợp với hệ thống điều hoà.
Tiếp theo, các bạn xả môi chất làm lạnh ra khỏi hệ thống van tiết lưu bằng cách sử dụng máy thu hồi môi chất chuyên dụng. Quá trình này giúp tránh rò rỉ môi chất ra ngoài, bảo vệ môi trường và an toàn cho người thực hiện.
Sau khi xả môi chất, tháo bộ lọc hút ẩm cũ ra khỏi hệ thống. Kiểm tra tình trạng của bộ lọc để xác định nguyên nhân gây nghẹt, đồng thời kiểm tra các dấu hiệu tạp chất hoặc cặn bẩn để có biện pháp bảo dưỡng thích hợp cho toàn hệ thống.
Tiếp theo, lắp bộ lọc hút ẩm mới vào đúng vị trí, đảm bảo bộ lọc được lắp chặt, không có rò rỉ để môi chất có thể lưu thông ổn định, không bị cản trở. Sau khi thay bộ lọc, sử dụng máy hút chân không để loại bỏ hoàn toàn không khí và độ ẩm trước khi nạp môi chất mới.
Thay thế van tiết lưu điều hoà
Khi van tiết lưu trên điều hòa bị nghẹt và các phương pháp như làm sạch, thay bộ lọc hút ẩm không mang lại hiệu quả, việc thay thế van tiết lưu là giải pháp cuối cùng để khắc phục sự cố và phục hồi hiệu suất làm mát của hệ thống. Trước khi thay thế van tiết lưu, các bạn hãy ngắt nguồn điện điều hoà và chuẩn bị các dụng cụ cần thiết.
Sau đó thực hiện xả hết môi chất làm lạnh trong hệ thống qua van tiết lưu bằng máy thu hồi môi chất để tránh rò rỉ và bảo vệ môi trường. Dùng cờ lê hoặc các dụng cụ chuyên dụng để tháo van tiết lưu cũ ra khỏi hệ thống. Cẩn thận để không làm hỏng các bộ phận khác trong hệ thống. Tiếp theo, lắp van tiết lưu mới vào vị trí của van cũ, đảm bảo kết nối chắc chắn và không có rò rỉ môi chất.
Lưu ý chọn van tiết lưu phù hợp với loại điều hòa và môi chất làm lạnh.
Sau khi lắp van mới, nạp lại môi chất làm lạnh vào hệ thống theo đúng lượng tiêu chuẩn. Sử dụng máy hút chân không để loại bỏ không khí và độ ẩm trong hệ thống. Cuối cùng, các bạn bật điều hoà, kiểm tra hệ thống để đảm bảo van tiết lưu mới hoạt động bình thường, không còn hiện tượng nghẹt và hiệu suất làm mát được cải thiện.
Tạm Kết
Bài viết trên, chúng tôi đã giải đáp van tiết lưu điều hoà là gì, nguyên lý hoạt động và chức năng của van tiết lưu trên điều hoà. Trong trường hợp van tiết lưu trên điều hoà bị nghẹt, các bạn có thể áp dụng những cách khắc phục ở trên. Nếu không tự khắc phục được, các bạn hãy liên hệ trung tâm sửa chữa uy tín để được hỗ trợ nhé! Đừng quên theo dõi chúng tôi trên website Hoàng Hà Mobile, kênh Youtube Hoàng Hà Channel để không bỏ lỡ những thông tin hữu ích!
XEM THÊM:
