Bụi mịn PM2.5 là gì?
Bụi mịn PM2.5 là tập hợp các hạt rắn và giọt chất lỏng siêu nhỏ có đường kính dưới 2.5 micromet – nhỏ hơn khoảng 30 lần so với sợi tóc người. Chính kích thước cực nhỏ này khiến chúng dễ dàng lơ lửng trong không khí và xâm nhập sâu vào hệ hô hấp khi con người hít phải. PM2.5 có thể xuất phát từ khí thải giao thông, hoạt động công nghiệp, đốt rác, đốt than, cháy rừng hoặc thậm chí từ các phản ứng hóa học trong khí quyển. Vì có khả năng đi sâu đến tận phế nang, thậm chí lọt vào máu, bụi mịn PM2.5 được xem là một trong những tác nhân ô nhiễm không khí nguy hiểm nhất hiện nay.
Điều gì xảy ra với cơ thể khi hít phải bụi mịn PM2.5?
Trong không khí ô nhiễm, bụi mịn PM2.5 được ví như “kẻ vô hình” có thể xuyên qua mọi hàng rào bảo vệ tự nhiên của cơ thể. Với kích thước nhỏ hơn 2.5 micromet, chúng đủ nhỏ để đi thẳng vào hệ hô hấp, lưu lại trong phổi và thậm chí lọt vào máu. Khi hít phải loại bụi này, cơ thể khởi động hàng loạt phản ứng sinh học nhằm tự vệ, nhưng chính các phản ứng ấy lại có thể gây tổn thương lâu dài.
Bụi mịn PM2.5 đi vào cơ thể như thế nào?
Ngay khi ta hít vào, bụi siêu nhỏ sẽ vượt qua lớp lông mũi và màng nhầy vốn có nhiệm vụ lọc các hạt lớn. PM2.5 nhanh chóng di chuyển vào khí quản, rồi tiếp cận các phế nang – nơi trao đổi oxy. Tại đây, chúng bám vào niêm mạc và bắt đầu kích hoạt phản ứng viêm.
Do cấu trúc cực nhỏ, nhiều hạt bụi còn có thể xuyên qua thành phế nang, bước thẳng vào hệ tuần hoàn. Điều này khiến bụi mịn không chỉ dừng lại ở phổi mà còn ảnh hưởng đến tim, não, mạch máu và nhiều cơ quan khác.
Phổi chịu ảnh hưởng đầu tiên và nặng nề nhất
Phổi là “cửa ngõ” tiếp nhận bụi mịn PM2.5, vì vậy các phản ứng xảy ra tại đây thường nhanh và rõ rệt. Các tế bào miễn dịch lập tức được huy động để “nuốt” bụi, nhưng khả năng xử lý của chúng có giới hạn. Khi lượng bụi tăng cao, hệ miễn dịch bị quá tải, gây sưng viêm ở mô phổi.
Trong thời gian dài, tình trạng này khiến phổi giảm độ đàn hồi, chức năng trao đổi khí suy giảm. Nhiều nghiên cứu ghi nhận sự liên quan giữa PM2.5 và nguy cơ hen suyễn, viêm phế quản mạn tính và xơ phổi tiến triển. Trẻ em và người cao tuổi chịu ảnh hưởng mạnh nhất vì hệ hô hấp của họ yếu hơn.
Bụi mịn PM2.5 và hệ tim mạch: một mối đe dọa âm thầm
Khi đã vào máu, bụi mịn PM2.5 trở thành “ký sinh lạ” trôi nổi trong hệ tuần hoàn. Chúng kích thích cơ thể giải phóng các chất gây viêm, làm thành mạch trở nên nhạy cảm và dễ tổn thương. Lâu dần, thành mạch có thể bị xơ cứng, tạo điều kiện cho mảng bám cholesterol phát triển.
Hậu quả là nguy cơ đau tim, đột quỵ hoặc tăng huyết áp có thể gia tăng, đặc biệt với người có bệnh nền tim mạch. Hiểu theo cách khác, PM2.5 giống như những hạt cát li ti liên tục mài mòn hệ thống ống dẫn máu của cơ thể.
Tác động lên não và hệ thần kinh
Theo cơ chế vận chuyển qua máu, một phần bụi mịn có thể tiếp cận não bộ. Khi tích tụ nhiều, chúng ảnh hưởng đến quá trình dẫn truyền thần kinh và thúc đẩy phản ứng viêm tại mô não. Nhiều nghiên cứu gần đây cho thấy người tiếp xúc lâu với mức PM2.5 cao dễ gặp tình trạng suy giảm trí nhớ, rối loạn tập trung hoặc tăng nguy cơ bệnh thoái hóa thần kinh.
Hệ miễn dịch bị kích hoạt liên tục
Hít phải bụi mịn PM2.5 như kích hoạt chuông báo động trong cơ thể. Hệ miễn dịch phải hoạt động thường xuyên để xử lý các hạt lạ, dẫn đến trạng thái viêm mạn tính mức độ thấp. Điều này khiến cơ thể dễ mệt mỏi, giảm khả năng chống lại virus, vi khuẩn và tăng nguy cơ dị ứng đường hô hấp.
Ai dễ bị ảnh hưởng nhất?
Trẻ em đang trong giai đoạn phát triển phổi
Người cao tuổi có hệ miễn dịch suy yếu
Phụ nữ mang thai, vì bụi mịn có thể ảnh hưởng đến thai nhi
Người có bệnh nền hô hấp hoặc tim mạch
Lao động ngoài trời tiếp xúc ô nhiễm kéo dài
Giảm tác hại của bụi mịn PM2.5 bằng cách nào?
Để hạn chế ảnh hưởng của bụi mịn PM2.5, mỗi người có thể chủ động:
Theo dõi chỉ số chất lượng không khí và hạn chế ra ngoài khi nồng độ PM2.5 cao
Sử dụng khẩu trang đạt chuẩn lọc bụi mịn
Dùng máy lọc không khí trong nhà
Giữ môi trường sống sạch, trồng cây xanh giúp cải thiện chất lượng không khí
Tăng cường dinh dưỡng giàu chất chống oxy hóa để hỗ trợ cơ thể
Bụi mịn PM2.5 không chỉ là yếu tố gây khó chịu nhất thời mà còn là tác nhân âm thầm tấn công nhiều cơ quan. Hiểu rõ quá trình chúng ảnh hưởng đến cơ thể giúp mỗi người biết cách bảo vệ sức khỏe, đặc biệt trong bối cảnh ô nhiễm ngày càng gia tăng.
XEM THÊM:
