Mưa đá là gì? Tại sao có mưa đá? Làm gì để phòng tránh?

Mưa đá là một hiện tượng thời tiết không còn quá xa lạ với nhiều người dân Việt Nam, đặc biệt vào những thời điểm giao mùa hay đầu mùa hè. Dù chỉ kéo dài trong thời gian ngắn, nó có thể gây ra thiệt hại nghiêm trọng cho con người, tài sản và nông nghiệp. Và ngay sau đây, Hoàng Hà Mobile sẽ cung cấp cái nhìn tổng quan, dễ hiểu về hiện tượng này, từ lý giải khoa học đến các mẹo thực tiễn giúp bảo vệ gia đình và tài sản khi nó xảy ra.

Mưa đá là gì?

Đây là một hiện tượng thời tiết cực đoan, xảy ra khi những khối nước trong mây bị đóng băng và rơi xuống mặt đất dưới dạng những viên đá nhỏ đến lớn. Các viên đá này có thể có đường kính từ vài milimet đến vài centimet, thậm chí có những trận mưa ghi nhận được viên đá lớn bằng quả bóng tennis. Không giống như mưa bình thường, mưa viên đá không tan thành nước ngay khi rơi xuống mà có thể gây tổn hại nghiêm trọng nếu rơi với vận tốc cao.

Hiện tượng này thường đi kèm với giông sét, gió mạnh và thời tiết thay đổi đột ngột. Thời gian xảy ra mưa thường rất ngắn, chỉ kéo dài từ 5 đến 30 phút nhưng mức độ tàn phá lại rất lớn. Do đó, mưa viên đá được xem là một trong những hiện tượng thiên nhiên nguy hiểm đối với nông nghiệp, tài sản và con người.

Tại Việt Nam, mưa viên đá không phải là hiện tượng phổ biến quanh năm, mà thường xuất hiện vào những thời điểm giao mùa, đặc biệt là từ tháng 3 đến tháng 5 ở khu vực miền Bắc. Khu vực đồi núi và các vùng giáp biển cũng có tỷ lệ xảy ra cao hơn do đặc điểm địa hình và luồng khí lưu thông trong khí quyển. 

Nguyên nhân hình thành nên mưa đá

Mưa viên đá bắt nguồn từ các đám mây đối lưu mạnh, nơi tồn tại sự xáo trộn lớn giữa các luồng khí nóng và khí lạnh. Khi không khí nóng dưới mặt đất bốc lên cao gặp tầng không khí lạnh phía trên, hơi nước trong mây bắt đầu ngưng tụ thành những giọt nước nhỏ. Nếu nhiệt độ ở phần cao của đám mây giảm xuống dưới mức đóng băng (thường là dưới -20°C), các giọt nước sẽ đóng băng thành hạt băng.

Hạt băng nhỏ này sau đó tiếp tục bị các luồng không khí mạnh đẩy lên cao, va chạm với các giọt nước siêu lạnh khác và lớn dần lên qua từng chu kỳ. Mỗi lần được đẩy lên và rơi xuống, viên đá tiếp tục “phình to” nhờ lớp nước mới bám vào rồi đóng băng thêm. Khi trọng lượng của viên đá vượt quá khả năng nâng đỡ của luồng khí trong đám mây, nó rơi xuống mặt đất.

Như vậy, mưa viên đá chỉ có thể hình thành trong điều kiện thời tiết có luồng khí đối lưu mạnh mẽ. Đặc biệt là khi có sự thay đổi đột ngột về nhiệt độ giữa các tầng khí, nhất là vào thời điểm giao mùa hoặc lúc có hiện tượng khí lạnh tràn về trong khi mặt đất vẫn còn nóng ẩm. Ngoài ra, việc hình thành mưa phụ thuộc rất lớn vào điều kiện lý tưởng trong tầng đối lưu của khí quyển, nên rất khó dự đoán chính xác thời điểm và cường độ xảy ra.

Các dạng mưa đá thường gặp

Mưa viên đá không phải lúc nào cũng giống nhau về kích thước, hình dạng và mức độ tác động. Tùy thuộc vào điều kiện hình thành và vị trí địa lý, người ta phân biệt thành nhiều dạng khác nhau, phổ biến như sau:

• Mưa nhỏ li ti: Là dạng đá có kích thước rất nhỏ, chỉ khoảng 5 – 10 mm. Những viên đá này giống như hạt ngô hoặc đậu nành, thường xuất hiện đầu mùa và ít gây thiệt hại nghiêm trọng. Tuy nhiên, chúng vẫn có thể làm đau người hoặc làm xước xe nếu rơi với vận tốc lớn.
• Mưa dạng viên tròn lớn: Viên đá có kích thước từ 1 đến 5 cm, hình cầu hoặc méo mó do các lớp băng đắp lên nhau. Loại này có thể phá vỡ mái tôn, làm vỡ kính xe hoặc hư hại cây trồng.
• Mưa dẹt hoặc hình bất định: Có cấu trúc không đồng đều, thường là kết quả của việc viên đá va chạm với các luồng gió mạnh khi rơi. Loại này ít gặp hơn, nhưng khi xuất hiện thường đi kèm với giông lốc rất mạnh.

Ngoài ra còn có các dạng mưa hiếm, ví dụ như dạng đá rỗng (bên trong rỗng ruột), đá dính bùn do mang theo hạt bụi trong khí quyển. Các dạng mưa viên đá khác nhau sẽ thể hiện mức độ khắc nghiệt của thời tiết và điều kiện khí tượng tại từng thời điểm.

Dấu hiệu nhận biết mưa đá sắp xảy ra

Mặc dù mưa rất khó dự báo chính xác vì phụ thuộc vào nhiều yếu tố khí quyển phức tạp, nhưng người dân vẫn có thể nhận biết thông qua một số dấu hiệu đặc trưng:

• Mây đen dày đặc, hình dạng bất thường: Trước khi mưa xảy ra, trên bầu trời thường xuất hiện những đám mây đen to lớn, đôi khi có hình dáng giống bầu vú hoặc phồng rộp, báo hiệu sắp có giông lốc.
• Gió giật mạnh và nhiệt độ giảm nhanh: Nếu bạn thấy gió thổi mạnh bất thường và cảm nhận được không khí lạnh tràn về đột ngột trong một buổi chiều oi nóng, đó có thể là dấu hiệu của sự xáo trộn khí quyển chuẩn bị tạo mưa.

• Âm thanh ù ù như máy bay: Trong một số trường hợp, người ta có thể nghe thấy tiếng ù ù hoặc ầm ầm từ xa, như tiếng động cơ – đó là tiếng của luồng khí đối lưu mạnh trong mây giông.
• Sét đánh liên hồi: Trước khi đá rơi, thường có hiện tượng sấm chớp liên tục và ánh chớp sáng hơn bình thường.
• Xuất hiện mưa to bất thường trong thời gian ngắn: Những cơn mưa rào bất ngờ, rơi dồn dập mà không có dấu hiệu kéo dài cũng có thể là tiền đề cho mưa sắp xảy ra.

Nhận diện sớm các dấu hiệu này giúp người dân có thể phòng tránh, tìm nơi trú ẩn kịp thời, bảo vệ bản thân và tài sản trước khi mưa trút xuống.

Vì sao mưa đá thường xảy ra vào mùa nóng?

Vào mùa nóng, đặc biệt là những ngày đầu hè, bề mặt Trái Đất nhận được lượng nhiệt lớn từ Mặt Trời, khiến nhiệt độ không khí sát mặt đất tăng cao. Lúc này, không khí nóng sẽ bốc lên mạnh mẽ, mang theo hơi ẩm từ mặt đất lên cao. Càng lên cao, nhiệt độ càng giảm, có thể xuống dưới mức đóng băng (-20°C hoặc thấp hơn) ở tầng đối lưu trên cao.

Khi không khí nóng ẩm gặp luồng khí lạnh trên cao, hơi nước sẽ nhanh chóng ngưng tụ và đóng băng thành những hạt băng nhỏ. Nếu có đủ điều kiện như luồng khí nâng mạnh và độ ẩm cao, các hạt băng này sẽ tiếp tục va chạm, tích tụ thành các viên đá lớn. Sau nhiều chu kỳ nâng lên và rơi xuống trong đám mây, khi trọng lượng viên đá vượt quá sức nâng của dòng khí đối lưu, chúng rơi xuống đất, gây ra hiện tượng mưa viên đá.

Ảnh hưởng của mưa đá đến đời sống

Tác động đến con người: Mưa có thể gây thương tích cho người đi đường, đặc biệt là trẻ nhỏ, người lao động ngoài trời không có chỗ trú ẩn. Viên đá lớn rơi từ độ cao hàng nghìn mét có thể gây tổn thương nghiêm trọng, thậm chí nguy hiểm đến tính mạng nếu trúng trực tiếp vào đầu hoặc người.

Thiệt hại về tài sản: Những viên đá cứng và sắc cạnh có thể phá vỡ mái tôn, làm vỡ cửa kính, hư hỏng phương tiện như xe máy, ô tô. Ở nhiều vùng nông thôn, mưa còn làm sập nhà tạm, chuồng trại, ảnh hưởng đến chỗ ở và sinh kế của người dân.

Ảnh hưởng đến nông nghiệp: Đây là lĩnh vực chịu ảnh hưởng lớn nhất. Mưa có thể làm dập nát cây trồng, rụng hoa quả, gãy cành, dẫn đến thiệt hại lớn về năng suất và sản lượng. Nhiều diện tích hoa màu bị mất trắng chỉ sau 15–30 phút mưa trút xuống.

Giao thông và hạ tầng: Khi mưa xảy ra đồng thời với giông lốc, các tuyến đường có thể bị tắc nghẽn do cây gãy đổ, đất đá tràn xuống. Đường trơn trượt cũng làm tăng nguy cơ tai nạn giao thông.

Ảnh hưởng đến động vật và vật nuôi: Gia súc, gia cầm và động vật hoang dã dễ bị thương hoặc chết do không kịp tìm chỗ tránh. Những đợt mưa kéo dài còn khiến nhiệt độ giảm đột ngột, gây sốc nhiệt cho vật nuôi.

Cách phòng tránh, giảm thiểu tác hại của mưa đá

Việc phòng tránh mưa hoàn toàn không đơn giản, vì đây là hiện tượng thời tiết đột ngột và khó dự báo chính xác. Tuy nhiên, người dân vẫn có thể chủ động giảm thiểu rủi ro bằng những cách sau:

Theo dõi thông tin dự báo thời tiết thường xuyên

Các cơ quan khí tượng thủy văn hiện nay thường phát hành cảnh báo sớm về nguy cơ xảy ra thời tiết cực đoan như mưa, giông lốc. Do đó, việc cập nhật tin tức thời tiết hàng ngày là rất cần thiết, đặc biệt là khi khu vực bạn đang sinh sống có dấu hiệu chuyển mùa, nóng ẩm bất thường.

Hãy tải ứng dụng thời tiết chính thống (như của Trung tâm Dự báo KTTV Quốc gia) hoặc theo dõi các bản tin dự báo trên tivi, radio để nắm bắt thông tin kịp thời. Khi thấy cảnh báo nguy cơ mưa viên đá, nên chủ động hạn chế ra đường, chuẩn bị nơi trú ẩn an toàn và thực hiện các biện pháp bảo vệ tài sản.

Bảo vệ người và tài sản

Ngay khi phát hiện dấu hiệu mưa đá sắp xảy ra (mây đen, gió giật mạnh, sấm chớp…), cần nhanh chóng:

• Tìm nơi trú ẩn an toàn: vào nhà kiên cố, tránh xa các tòa nhà có mái bằng kính, cửa kính lớn.
• Tuyệt đối không trú dưới cây to, gần trụ điện, biển hiệu lớn dễ bị đổ.
• Che chắn xe cộ bằng vải dày, nệm, bạt… nếu không có gara.
• Đóng chặt cửa sổ, cửa ra vào để tránh gió giật và đá bay vào nhà.
• Ngoài ra, nên trang bị nón bảo hiểm cứng, áo khoác dày nếu phải di chuyển đột xuất ngoài trời.

Bảo vệ cây trồng và vật nuôi

Đối với người làm nông, trước mùa chuyển thời tiết hoặc có dấu hiệu bất thường, nên thực hiện một số biện pháp sau:

• Dựng lưới che chắn cho cây trồng, đặc biệt là vườn rau, cây ăn quả mới ra hoa.
• Gia cố giàn leo, cây non bằng cọc để tránh gãy đổ.
• Đưa vật nuôi về chuồng, làm mái che hoặc phủ bạt chắn gió lạnh.
• Tăng cường bón phân kali để cây cứng cáp, chống chịu tốt hơn với thời tiết khắc nghiệt.

Chủ động ứng phó với mưa viên đá sẽ giúp giảm thiểu thiệt hại nặng nề, bảo vệ được mùa màng, tài sản và tính mạng cho người dân.

Lời kết

Mưa đá là hiện tượng tự nhiên nguy hiểm, thường xảy ra bất ngờ và gây ra nhiều hậu quả nặng nề nếu không được phòng tránh kịp thời. Tuy không thể hoàn toàn ngăn chặn, nhưng chúng ta hoàn toàn có thể chủ động ứng phó bằng cách theo dõi dự báo thời tiết, nhận biết các dấu hiệu sớm và thực hiện các biện pháp bảo vệ cần thiết. Hy vọng qua bài viết này, bạn đọc đã hiểu rõ hơn về mưa viên đá và biết cách bảo vệ bản thân cũng như tài sản trước thiên tai.

XEM THÊM:

Vòi sen nên mua hãng nào tốt? Giá bao nhiêu? Nên mua vòi sen nhựa hay inox?

Đèn bắt công trùng có hiệu quả không? TOP 5 sản phẩm chất lượng nên mua