Trong hoạt động kinh doanh của bất kỳ doanh nghiệp nào, hạch toán đóng vai trò vô cùng quan trọng, là nền tảng cho việc quản lý tài chính hiệu quả. Vậy hạch toán là gì? Nó bao gồm những nội dung nào và tầm quan trọng ra sao? Bài viết này của Hoàng Hà Mobile sẽ cung cấp cho bạn cái nhìn toàn diện về hạch toán kế toán, giúp bạn hiểu rõ hơn về khái niệm, vai trò và các bước thực hiện hạch toán trong hoạt động kinh doanh.
Hạch toán là gì?
Hạch toán là một quy trình thiết yếu trong hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp, đóng vai trò nền tảng trong việc quản lý tài chính của doanh nghiệp, đảm bảo sự minh bạch và hiệu quả trong hoạt động kinh tế. Hạch toán giúp ghi chép và phản ánh chính xác các giao dịch tài chính, từ đó cung cấp thông tin hữu ích cho việc ra quyết định, đánh giá hiệu quả hoạt động và tuân thủ các quy định pháp luật.
Hệ thống 4 quá trình cốt lõi của hạch toán bao gồm:
- Giám sát: Theo dõi và thu thập thông tin về các hoạt động kinh tế phát sinh trong doanh nghiệp bao gồm thu, chi, đầu tư, mua bán, thanh toán,…
- Đo lường: Xác định giá trị của các giao dịch kinh tế dựa trên giá trị thực tế, giá trị nguyên giá, giá trị hao mòn, giá trị thanh lý,…
- Tính toán: Sử dụng các phương pháp và quy tắc kế toán để tính toán số dư các tài khoản, lập các báo cáo tài chính và đánh giá hiệu quả hoạt động kinh doanh.
- Ghi chép: Đóng vai trò nền tảng trong hạch toán kế toán, là bước đầu tiên ghi nhận, xử lý kết quả của các hoạt động kinh tế, tạo cơ sở cho doanh nghiệp đưa ra những quyết định sáng suốt.
Có bao nhiêu loại hạch toán?
Hạch toán được chia thành 3 loại chính bao gồm:
Hạch toán nghiệp vụ: Là hoạt động quan sát, phản ánh và kiểm tra từng nghiệp vụ và quá trình kinh tế cụ thể trong doanh nghiệp. Từ đó cung cấp thông tin cho các bên liên quan về tình hình hoạt động kinh tế của doanh nghiệp, giúp doanh nghiệp quản lý chặt chẽ các hoạt động kinh tế và tuân thủ các quy định pháp luật.
Hạch toán thống kê: Là công tác thu thập, phân loại, tóm tắt và xử lý số liệu thống kê về các hoạt động kinh tế, xã hội của doanh nghiệp. Loại hạch toán này cung cấp thông tin cho việc nghiên cứu, đánh giá tình hình hoạt động kinh tế, xã hội của doanh nghiệp và phục vụ cho công tác quản lý nhà nước.
Hạch toán kế toán: Là hoạt động ghi chép, phản ánh và kiểm tra các nghiệp vụ kinh tế của doanh nghiệp theo phương pháp kế toán. Mục đích của hạch toán kế toán là để cung cấp thông tin về tình hình tài chính, kết quả hoạt động kinh doanh và dòng tiền của doanh nghiệp, giúp doanh nghiệp quản lý tài chính hiệu quả, tuân thủ các quy định pháp luật về kế toán và thuế.
Trong đó, hạch toán kế toán là loại hình phổ biến nhất.
Đặc điểm của hạch toán kế toán là gì?
Chúng ta đã nắm được thông tin hạch toán là gì cũng như xác định được hạch toán kế toán là loại hình hạch toán phổ biến và được sử dụng rộng rãi nhất trong các doanh nghiệp. So với hai loại hạch toán còn lại, hạch toán kế toán sở hữu những đặc điểm nổi bật sau:
Phạm vi áp dụng rộng rãi: Hạch toán kế toán được áp dụng cho tất cả các doanh nghiệp, tổ chức có hoạt động kinh tế bao gồm doanh nghiệp nhà nước, doanh nghiệp tư nhân, doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài,…
Sử dụng phương pháp kế toán: Hạch toán kế toán sử dụng hệ thống nguyên tắc, phương pháp và quy trình kế toán được quy định trong Luật Kế toán và các văn bản pháp luật liên quan khác. Nhờ vậy, việc ghi chép, phản ánh và kiểm tra các nghiệp vụ kinh tế được thực hiện một cách thống nhất, chính xác và đầy đủ.
Cung cấp thông tin về tình hình tài chính: Hạch toán kế toán giúp ghi chép, phản ánh và kiểm tra các nghiệp vụ kinh tế liên quan đến tài sản, nguồn vốn và hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp. Từ đó, cung cấp thông tin về tình hình tài chính, kết quả hoạt động kinh doanh và dòng tiền của doanh nghiệp.
Phục vụ cho công tác quản lý và ra quyết định: Thông tin về tình hình tài chính do hạch toán kế toán cung cấp là cơ sở quan trọng cho việc quản lý tài chính hiệu quả, đánh giá hiệu quả hoạt động kinh doanh, đưa ra quyết định đầu tư, tài chính hợp lý và kiểm soát tốt chi phí.
Cách phân loại hạch toán kế toán
Hạch toán kế toán với vai trò nền tảng trong quản lý tài chính doanh nghiệp có thể được phân loại theo nhiều cách khác nhau để phù hợp với từng mục đích và tình huống cụ thể. Dưới đây là một số cách phân loại phổ biến.
Dựa vào tính chất thông tin
Hạch toán kế toán tổng hợp: Dựa vào hệ thống 4 quá trình cốt lõi mà chúng ta được biết khi tìm hiểu hạch toán là gì, cách phân loại nhỏ hơn này dựa trên hoạt động ghi chép, phản ánh và kiểm tra các nghiệp vụ kinh tế của doanh nghiệp một cách tổng quát, tập trung vào các chỉ tiêu tài chính chính như doanh thu, chi phí, lợi nhuận,… Thông tin được thể hiện bằng thước đo tiền tệ, giúp dễ dàng so sánh và đánh giá tình hình tài chính của doanh nghiệp theo thời gian và so với các doanh nghiệp khác.
Hạch toán kế toán chi tiết: Là công cụ hữu ích giúp doanh nghiệp quản lý chặt chẽ hoạt động kinh tế, kiểm soát các nghiệp vụ kinh tế của doanh nghiệp một cách chi tiết, cụ thể đến từng nghiệp vụ, giao dịch cụ thể. Thông tin được thể hiện bằng nhiều thước đo như tiền tệ, hiện vật hoặc lao động, giúp cung cấp bức tranh toàn diện và chính xác về hoạt động kinh tế của doanh nghiệp.
Dựa vào cách thu thập thông tin
Hạch toán kế toán đơn: Là phương pháp ghi chép, phản ánh và kiểm tra các nghiệp vụ kinh tế của doanh nghiệp một cách độc lập, riêng biệt cho từng tài khoản kế toán, không có quan hệ đối ứng với nhau. Đây là phương pháp ghi chép kế toán đơn giản, dễ thực hiện, phù hợp với các doanh nghiệp nhỏ, ít nghiệp vụ kinh tế phức tạp.
Hạch toán kế toán kép: Sử dụng nguyên tắc đối ứng là nguyên tắc cơ bản, quy định rằng mỗi nghiệp vụ kinh tế đều phát sinh hai khoản ghi chép trên hai tài khoản có liên quan, với số tiền bằng nhau nhưng trái chiều nhau. Đây là hệ thống ghi chép kế toán chặt chẽ, phản ánh chính xác hoạt động tài chính của doanh nghiệp, giúp ban lãnh đạo đưa ra quyết định quản lý hiệu quả và nâng cao tính minh bạch trong hoạt động kinh doanh.
Dựa vào phạm vi thông tin
Đây là cách phân loại hạch toán khá phổ biến bạn cần lưu tâm khi tìm hiểu về hạch toán là gì.
| Đặc điểm | Kế toán tài chính | Kế toán quản trị |
|---|---|---|
| Đối tượng sử dụng | Bên ngoài doanh nghiệp (nhà đầu tư, chủ nợ, cơ quan thuế,…) | Bên trong doanh nghiệp (nhà quản trị) |
| Mục đích | Báo cáo tình hình tài chính, hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp | Cung cấp thông tin cho nhà quản trị ra quyết định |
| Quy định | Phải tuân thủ các quy định pháp luật về kế toán | Có thể linh hoạt điều chỉnh |
| Nội dung | Tập trung vào các báo cáo tài chính như bảng cân đối kế toán, báo cáo kết quả kinh doanh, báo cáo lưu chuyển tiền tệ | Cung cấp nhiều thông tin đa dạng hơn, bao gồm cả thông tin phi tài chính |
| Thước đo | Chủ yếu sử dụng tiền tệ | Sử dụng nhiều thước đo như tiền tệ, hiện vật, lao động, thời gian,… |
Dựa vào đặc điểm và mục đích của đơn vị
Hạch toán kế toán công: Đối tượng áp dụng loại hình hạch toán này thường là các trường học, bệnh viện, cơ quan hành chính nhà nước, đơn vị sự nghiệp công lập và các tổ chức phi lợi nhuận khác sử dụng ngân sách nhà nước. Dựa trên Luật Kế toán, Quyết định số 15/2022/NĐ-CP về Hệ thống chuẩn mực kế toán Việt Nam và các văn bản pháp luật liên quan. Loại hạch toán này phản ánh đúng bản chất và nội dung các nghiệp vụ kinh tế, đảm bảo tính minh bạch, hiệu quả trong sử dụng ngân sách nhà nước.
Hạch toán kế toán doanh nghiệp: Áp dụng cho các doanh nghiệp hoạt động sản xuất, kinh doanh với mục đích thương mại. Hệ thống hạch toán kế toán doanh nghiệp hoạt động sản xuất, kinh doanh với mục đích lợi nhuận được quy định chi tiết trong Luật Kế toán 2016 và các văn bản hướng dẫn liên quan. Doanh nghiệp cần thực hiện hạch toán kế toán đầy đủ, chính xác, trung thực theo quy định để đảm bảo tính minh bạch trong hoạt động kinh doanh và tuân thủ pháp luật về thuế và kế toán.
Vai trò của hạch toán kế toán là gì?
Hạch toán nói chung và hạch toán kế toán nói riêng đóng vai trò vô cùng quan trọng trong hoạt động kinh doanh của bất kỳ doanh nghiệp nào. Dưới đây là một số lý do chính cho tầm quan trọng của hạch toán kế toán.
Phản ánh đầy đủ và trung thực tình hình tài chính của doanh nghiệp
Hệ thống hạch toán kế toán ghi chép đầy đủ, trung thực các nghiệp vụ kinh tế phát sinh trong hoạt động sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp, từ đó cung cấp thông tin chính xác về tình hình tài chính, tài sản, nguồn vốn, doanh thu, chi phí,… của doanh nghiệp. Nhờ vậy, ban lãnh đạo doanh nghiệp có thể nắm bắt được tình hình hoạt động của doanh nghiệp một cách toàn diện, từ đó đưa ra các quyết định quản lý phù hợp.
Giúp quản lý tài chính hiệu quả
Giống như vai trò chung mà chúng ta đã tìm hiểu trong nội dung hạch toán là gì, thì hạch toán kế toán cũng là một công cụ giúp doanh nghiệp theo dõi và kiểm soát chặt chẽ dòng tiền, hàng hóa, tài sản, chi phí, doanh thu,… từ đó đưa ra các quyết định quản lý tài chính hợp lý, hiệu quả. Ví dụ, doanh nghiệp có thể theo dõi chi phí sản xuất, kinh doanh để xác định các khoản chi phí nào đang lãng phí và cần được cắt giảm hay theo dõi doanh thu bán hàng để đánh giá hiệu quả hoạt động kinh doanh của từng sản phẩm, dịch vụ,…
Đánh giá hiệu quả hoạt động kinh doanh
Thông qua hệ thống báo cáo tài chính được lập từ dữ liệu hạch toán kế toán, doanh nghiệp có thể đánh giá hiệu quả hoạt động kinh doanh trong từng giai đoạn, từ đó đề ra các chiến lược kinh doanh phù hợp để nâng cao hiệu quả hoạt động. Ví dụ, doanh nghiệp có thể đánh giá lợi nhuận thu được trong một năm để xác định mức độ hiệu quả của hoạt động kinh doanh hay đánh giá tỷ suất sinh lời trên vốn đầu tư để đánh giá hiệu quả sử dụng vốn của doanh nghiệp,…
Tuân thủ pháp luật về thuế và kế toán
Như ta đã tìm hiểu về hạch toán là gì thì khi hạch toán nói chung hay hạch toán kế toán nói riêng đầy đủ, trung thực, theo quy định pháp luật, sẽ giúp doanh nghiệp thực hiện nghĩa vụ thuế một cách chính xác, tránh được các vi phạm pháp luật về thuế và kế toán. Ví dụ, doanh nghiệp cần ghi chép đầy đủ các khoản thuế giá trị gia tăng đầu vào và đầu ra để tính toán và nộp thuế đúng hạn hay ghi chép đầy đủ các khoản chi phí hợp lệ để được khấu trừ thuế thu nhập doanh nghiệp,…
Cung cấp thông tin cho các bên liên quan
Hệ thống hạch toán kế toán cung cấp thông tin tài chính cho các bên liên quan như nhà đầu tư, ngân hàng, cơ quan thuế,… giúp họ đánh giá tình hình tài chính của doanh nghiệp và đưa ra quyết định phù hợp. Ví dụ, nhà đầu tư có thể dựa vào báo cáo tài chính của doanh nghiệp để đánh giá khả năng sinh lời và rủi ro khi đầu tư vào doanh nghiệp hay ngân hàng có thể dựa vào báo cáo tài chính của doanh nghiệp để đánh giá khả năng trả nợ của doanh nghiệp khi cho vay vốn,…
Yêu cầu, nhiệm vụ của hạch toán kế toán
Hạch toán kế toán là một quá trình quan trọng trong hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp. Để thực hiện tốt công việc hạch toán kế toán, cần đáp ứng các yêu cầu và hoàn thành các nhiệm vụ sau.
Yêu cầu của hạch toán là gì?
Để thực hiện tốt công tác hạch toán kế toán, cần đáp ứng các yêu cầu sau:
- Đầy đủ: Phản ánh đầy đủ, trung thực tất cả các nghiệp vụ kinh tế của doanh nghiệp phát sinh trong một kỳ kế toán nhất định.
- Chính xác: Các thông tin được ghi chép trong sổ sách kế toán phải chính xác, phản ánh đúng bản chất và số lượng của các nghiệp vụ kinh tế.
- Kịp thời: Hạch toán kế toán phải được thực hiện kịp thời, không để tồn đọng các nghiệp vụ kinh tế chưa được ghi chép.
- Hợp lý: Các phương pháp hạch toán kế toán phải được áp dụng hợp lý, phù hợp với quy định của pháp luật và đặc điểm hoạt động của doanh nghiệp.
- Có hệ thống: Hạch toán kế toán phải được thực hiện theo một hệ thống thống nhất, khoa học, đảm bảo tính liên tục và logic trong ghi chép và phản ánh các nghiệp vụ kinh tế.
Nhiệm vụ của hạch toán là gì?
Để hoàn thành tốt các nhiệm vụ trên, người thực hiện công tác hạch toán kế toán cần có trình độ chuyên môn nghiệp vụ kế toán, am hiểu pháp luật về thuế và kế toán, đồng thời có trách nhiệm và đạo đức nghề nghiệp. Hệ thống hạch toán kế toán được thực hiện tốt sẽ giúp doanh nghiệp quản lý tài chính hiệu quả, tuân thủ đúng các quy định pháp luật và nâng cao tính minh bạch trong hoạt động kinh doanh.
Cụ thể:
- Ghi chép các nghiệp vụ kinh tế: Ghi chép đầy đủ, trung thực các nghiệp vụ kinh tế phát sinh trong hoạt động sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp vào sổ sách kế toán theo quy định.
- Phân loại các nghiệp vụ kinh tế: Phân loại các nghiệp vụ kinh tế theo các nhóm tài khoản kế toán phù hợp, đảm bảo tính khoa học và thống nhất.
- Tính toán giá trị các nghiệp vụ kinh tế: Tính toán giá trị của các nghiệp vụ kinh tế theo quy định của pháp luật và hướng dẫn của Bộ Tài chính.
- Ghi nhận các khoản thu, chi, chuyển khoản: Ghi nhận đầy đủ, chính xác các khoản thu, chi, chuyển khoản phát sinh trong hoạt động của doanh nghiệp vào sổ sách kế toán.
- Lập các báo cáo tài chính: Lập các báo cáo tài chính theo quy định của pháp luật, cung cấp thông tin tài chính đầy đủ, trung thực về tình hình tài chính, hoạt động kinh doanh và biến động tài chính của doanh nghiệp.
- Lưu trữ sổ sách kế toán: Lưu trữ sổ sách kế toán theo quy định của pháp luật, đảm bảo an toàn, bảo mật và có thể kiểm tra được khi cần thiết.
Lời kết
Qua nội dung tìm hiểu hạch toán là gì mà Hoàng Hà Mobile đã mang đến ngày hôm nay, ta hiểu được rằng hạch toán kế toán là một khái niệm cơ bản trong lĩnh vực kế toán. Là quá trình ghi chép, phản ánh một cách đầy đủ, trung thực các nghiệp vụ kinh tế của doanh nghiệp thông qua hệ thống sổ sách kế toán. Nó bao gồm một loạt các hoạt động như quan sát, đo lường, tính toán, phân loại, ghi chép và lưu trữ các thông tin tài chính, nhằm cung cấp cho ban lãnh đạo doanh nghiệp và các bên liên quan những thông tin hữu ích phục vụ cho việc ra quyết định quản lý, đánh giá hiệu quả hoạt động kinh doanh, đảm bảo tuân thủ pháp luật về thuế và kế toán.
XEM THÊM:
