Hiện nay, cuộc sống ngày càng phát triển khiến nhiều sự ra đời mới của các cơ sở hạ tầng. Tuy nhiên, không ai có thể hiểu rõ được khái niệm cơ sở hạ tầng là gì. Thông qua bài viết dưới đây, hãy cùng Hoàng Hà Mobile tìm hiểu về cơ sở hạ tầng cũng như vai trò trong cuộc sống và xã hội.
Cơ sở hạ tầng là gì?
Cơ sở hạ tầng là khái niệm mô tả về vật chất hay kỹ thuật tồn tại trong đời sống của con người. Thông thường, thuật ngữ này được dùng để mô tả về những cấu trúc và các yếu tố cơ bản cho sự phát triển của xã hội bao gồm kinh tế và đời sống.
Nhìn chung, cơ sở hạ tầng là những tài sản hữu hình của nhà nước như công trình công cộng, cầu đường, hệ thống giao thông thủy lợi, lực lượng lao động và những công trình kỹ thuật hạ tầng. Dựa trên những nền tảng này mà các hoạt động trong xã hội, văn hóa và kinh tế sẽ được vận hành một cách hệ thống. Các công trình thuộc cơ sở hạ tầng thường được xây dựng theo Quy chuẩn do Bộ Xây dựng ban hành – – QCXDVN 01:2008/BXD.
Các cơ sở hạ tầng này đóng góp lợi ích to lớn trong quá trình phục vụ đời sống của toàn xã hội. Ngoài ra, các cơ sở hạ tầng là kết quả của sự tạo ra và tích lũy nhiều thế hệ khác. Đây là những giá trị tiết kiệm của một đất nước, được đầu tư để đáp ứng nhu cầu của các công dân và phát triển vì mục tiêu chung của toàn xã hội.
Một số ví dụ về cơ sở hạ tầng mà bạn có thể tham khảo như các con đường phố, phương tiện giao thông gồm ô tô, xe tải, xe máy hoặc xe bus. Bên cạnh đó, còn có các biển báo giao thông, đèn giao thông hoặc cầu đường.
Cách phân loại của cơ sở hạ tầng
Hiện nay, cơ sở hạ tầng được nhà nước phân chia theo nhiều tiêu chí khác nhau. Vậy cơ sở hạ tầng có bao nhiêu loại?
Phân loại theo lĩnh vực kinh tế và xã hội
Vậy theo lĩnh vực kinh tế và xã hội, cơ sở hạ tầng là gì? Cơ sở hạ tầng đóng vai trò nền tảng cho sự phát triển kinh tế – xã hội, bao gồm bốn lĩnh vực chính:
- Kinh tế: Gồm hệ thống giao thông, thủy lợi, đường xá, sân bay, bến cảng, cấp thoát nước,… tạo điều kiện thuận lợi cho sản xuất, lưu thông hàng hóa.
- Xã hội: Gồm giáo dục, y tế, công trình cộng đồng,… đảm bảo điều kiện sống tốt cho con người và thúc đẩy phát triển văn hóa – xã hội.
- Môi trường: Gồm công trình bảo vệ rừng, biển, phòng chống thiên tai, hệ thống xử lý chất thải,… góp phần bảo vệ môi trường sống và ứng phó với biến đổi khí hậu.
- An ninh quốc phòng: Gồm hệ thống cơ sở vật chất sản xuất, bảo quản, bảo dưỡng vũ trang, vũ khí, khí tài,… đảm bảo an ninh, quốc phòng cho đất nước.
Nhìn chung, cơ sở hạ tầng là nền tảng quan trọng cho mọi hoạt động trong đời sống, góp phần thúc đẩy sự phát triển bền vững của đất nước.
Phân loại theo vùng lãnh thổ và dân cư
Theo vùng lãnh thổ và dân cư, cơ sở hạ tầng là gì? Dựa trên tiêu chí vùng lãnh thổ và dân cư, các cơ sở hạ tầng được phân loại thành các hạng mục bao gồm:
- Cơ sở hạ tầng tại khu vực đô thị bao gồm những tòa nhà cao tầng, xe buýt, tàu điện, tàu lửa, máy bay, đường cao tốc, cầu đường, cầu vượt,…
- Cơ sở hạ tầng tại khu vực nông thôn bao gồm những hệ thống kênh mương, kênh rạch, đường xá, cầu, cống,…
- Cơ sở hạ tầng tại khu vực biển bao gồm tàu thuyền, cảng biển, lưới đánh bắt cá,…
- Cơ sở hạ tầng tại khu vực đồng bằng và trung du miền núi bao gồm đường xá, trường học, bệnh viện,…
Phân loại theo cấp quản lý
Theo các cấp quản lý, cơ sở hạ tầng là gì? Dựa trên tiêu chí cấp quản lý, cơ sở hạ tầng được phân loại thành các hạng mục bao gồm:
- Cấp quản lý trung ương: Bao gồm các hạng mục hạ tầng có tầm quan trọng quốc gia, liên quan đến an ninh quốc phòng, giao thông vận tải trọng yếu, và các lĩnh vực khác do trung ương quản lý. Ví dụ như đường cao tốc quốc gia, sân bay quốc tế, hệ thống thông tin liên lạc quốc gia, các công trình thủy lợi lớn,…
- Cấp quản lý địa phương: Chiếm phần lớn cơ sở hạ tầng, phục vụ nhu cầu thiết yếu cho đời sống và hoạt động sản xuất tại địa phương. Ví dụ như đường sá nội thị, cầu cống địa phương, trường học, bệnh viện, khu vui chơi giải trí, hệ thống thoát nước,…
Tuy nhiên, cơ sở hạ tầng thuộc cấp quản lý trung ương chỉ tập trung vào những hạng mục quy mô lớn, mang tính chiến lược quốc gia, do trung ương đầu tư và quản lý. Ngược lại, cơ sở hạ tầng thuộc cấp quản lý địa phương phân bố rộng khắp, đáp ứng nhu cầu cụ thể cho từng địa phương, do địa phương đầu tư và quản lý.
Phân loại theo tính chất và đặc điểm
Theo tính chất và đặc điểm, cơ sở hạ tầng là gì? Cơ sở hạ tầng như bộ khung xương vững chắc, bao gồm hai dạng: hữu hình và vô hình, cùng nhau hỗ trợ sự vận hành trơn tru của xã hội.
Cơ sở hạ tầng hữu hình bao gồm những yếu tố dễ dàng nhìn thấy và tương tác được bao gồm hệ thống giao thông vận tải, công trình kiến trúc, hệ thống điện nước, hệ thống viễn thông. Ngược lại, cơ sở hạ tầng vô hình bao gồm những yếu tố phi vật chất nhưng đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ và điều phối các hoạt động kinh tế – xã hội như hệ thống pháp luật, dịch vụ công, hệ thống tài chính hay vốn nguồn nhân lực.
Sự kết hợp hài hòa giữa cơ sở hạ tầng hữu hình và vô hình là chìa khóa để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, nâng cao chất lượng cuộc sống và đảm bảo sự phát triển bền vững cho cộng đồng.
Tầm quan trọng của cơ sở hạ tầng là gì?
Cơ sở hạ tầng đóng vai trò vô cùng quan trọng trong sự phát triển kinh tế – xã hội của một quốc gia hay khu vực. Nó bao gồm các hệ thống vật chất, kỹ thuật phục vụ cho hoạt động sản xuất, kinh doanh và đời sống của con người như giao thông vận tải, điện lực, viễn thông, nước sạch, vệ sinh môi trường.
Về mặt kinh tế
Dưới đây là một số vai trò của cơ sở hạ tầng về mặt kinh tế mà bạn có thể tham khảo:
- Thúc đẩy sản xuất, kinh doanh: Hệ thống giao thông thông suốt giúp vận chuyển hàng hóa nhanh chóng, tiết kiệm chi phí, tăng cường lưu thông hàng hóa và thúc đẩy sản xuất, kinh doanh. Hệ thống điện lực ổn định cung cấp năng lượng cho các hoạt động sản xuất, kinh doanh. Hệ thống viễn thông hiện đại giúp kết nối thông tin nhanh chóng, thuận lợi cho giao dịch thương mại và đầu tư.
- Thu hút đầu tư: Cơ sở hạ tầng tốt sẽ thu hút các nhà đầu tư đến đầu tư sản xuất, kinh doanh, tạo ra việc làm và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.
- Tăng năng suất lao động: Cơ sở hạ tầng hiện đại giúp nâng cao năng suất lao động, giảm thiểu chi phí sản xuất, tăng sức cạnh tranh cho các doanh nghiệp.
Về mặt xã hội
Về mặt xã hội, vai trò của cơ sở hạ tầng là gì? Cơ sở hạ tầng tốt giúp cải thiện điều kiện sống của người dân, nâng cao chất lượng giáo dục, y tế, văn hóa, thể thao. Ngoài ra, hệ thống xử lý nước thải, rác thải hiện đại giúp bảo vệ môi trường sống. Hệ thống giao thông công cộng phát triển giúp giảm thiểu ô nhiễm môi trường do giao thông.
Cơ sở hạ tầng hệ thống giao thông, viễn thông hiện đại giúp bảo đảm an ninh, quốc phòng. Nhìn chung, cơ sở hạ tầng đóng vai trò then chốt trong việc thúc đẩy phát triển kinh tế – xã hội, nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân và bảo vệ môi trường.
Về môi trường
Không chỉ đóng vai trò quan trọng về kinh tế và xã hội, cơ sở hạ tầng còn đóng góp một số lợi ích nhất định đối với môi trường. Vậy vai trò của cơ sở hạ tầng về mặt môi trường là gì?
- Hạn chế thiệt hại do thiên tai: Hệ thống đê điều, cống thoát nước giúp hạn chế thiệt hại do lũ lụt. Hệ thống phòng chống cháy nổ giúp giảm thiểu thiệt hại do hỏa hoạn.
- Ứng phó với biến đổi khí hậu: Hệ thống năng lượng tái tạo giúp giảm thiểu khí thải nhà kính, bảo vệ môi trường. Hệ thống cảnh báo sớm giúp ứng phó hiệu quả với các hiện tượng thời tiết cực đoan.
Có thể nói, đầu tư vào phát triển cơ sở hạ tầng là đầu tư cho tương lai. Một quốc gia có cơ sở hạ tầng tốt sẽ có nền kinh tế phát triển mạnh mẽ, đời sống người dân được nâng cao và môi trường được bảo vệ.
Kiến trúc thượng tầng là gì?
Sau khi bạn đã nắm được khái niệm cơ sở hạ tầng là gì thì có thể tìm hiểu thêm về định nghĩa của kiến trúc thượng tầng. Kiến trúc thượng tầng là một khái niệm quan trọng trong học thuyết duy vật lịch sử của Marx và Engels, dùng để mô tả toàn bộ hệ thống các hình thái ý thức xã hội cùng với các thiết chế chính trị-xã hội tương ứng, được hình thành trên một cơ sở hạ tầng nhất định.
Nói một cách dễ hiểu, đây là những mảng tinh thần, tư tưởng của xã hội được xây dựng dựa trên nền tảng vật chất – kỹ thuật (cơ sở hạ tầng). Kiến trúc thượng tầng là bộ phận quan trọng của hình thái kinh tế – xã hội, có mối quan hệ biện chứng với cơ sở hạ tầng, đóng vai trò quan trọng trong việc phản ánh, bảo vệ và thúc đẩy sự phát triển của xã hội.
Sự khác nhau giữa kiến trúc thượng tầng và cơ sở hạ tầng
Sau khi đã nắm được định nghĩa về kiến trúc thượng tầng và cơ sở hạ tầng là gì thì chúng ta cùng tìm hiểu về sự khác biệt giữa hai khái niệm này. Kiến trúc thượng tầng và cơ sở hạ tầng là hai khái niệm có mối quan hệ mật thiết nhưng bản chất khác biệt, phản ánh hai lĩnh vực khác nhau trong đời sống xã hội.
Cơ sở hạ tầng bao gồm các yếu tố vật chất thiết yếu cho sự tồn tại và phát triển của xã hội, như lực lượng sản xuất (công cụ, máy móc, nguyên liệu), quan hệ sản xuất (chế độ sở hữu, phân công lao động). Đây là nền tảng vật chất quyết định sự hình thành và phát triển của kiến trúc thượng tầng.
Ngược lại, kiến trúc thượng tầng bao gồm các yếu tố phi vật chất, là hệ thống các tư tưởng, quan niệm, thể chế xã hội như chính trị, pháp luật, đạo đức, văn hóa, tôn giáo. Kiến trúc thượng tầng phản ánh cơ sở hạ tầng, đồng thời tác động trở lại, thúc đẩy hoặc kìm hãm sự phát triển của cơ sở hạ tầng.
Sự khác biệt cơ bản giữa hai khái niệm này nằm ở tính vật chất và phi vật chất. Cơ sở hạ tầng là nền tảng vật chất, còn kiến trúc thượng tầng là hệ thống tư tưởng, quan niệm được xây dựng trên nền tảng đó. Tuy nhiên, chúng không tách rời mà luôn tác động qua lại, tạo nên sự vận động và phát triển của xã hội.
Tổng kết
Thông qua bài viết trên, bạn đã có thể nắm rõ được định nghĩa về cơ sở hạ tầng là gì và vai trò của cơ sở hạ tầng trong đời sống xã hội, văn hóa và kinh tế. Hy vọng Hoàng Hà Mobile đã cung cấp cho bạn đọc những kiến thức bổ ích về cơ sở hạ tầng.
Xem thêm:
