Bất kỳ học sinh cấp 2 cấp 3 nào cũng cần phải biết đến bảng tuần hoàn hóa học. Không những thế, các bạn học sinh cần phải nhớ được cấu tạo của các nguyên tố hóa học để đáp ứng cho nhu cầu học tập của mình. Chính vì thế, trong bài viết này Hoàng Hà Mobile sẽ chia sẻ bạn cho bạn thông tin chi tiết về bảng hóa học đầy đủ nhất, cũng như một số mẹo để bạn ghi nhớ dễ dàng hơn.
Bảng tuần hoàn hóa học là gì?
Đây là một công cụ quan trọng trong khoa học hóa học. Nó được sử dụng để tổ chức và phân loại các nguyên tố hóa học theo những tiêu chí nhất định. Được phát triển lần đầu tiên vào cuối thế kỷ 19 bởi nhà hóa học người Nga Dmitri Mendeleev và nó đã trở thành nền tảng cơ bản trong việc hiểu biết về cấu trúc của vật chất.
Bảng thông tin này cung cấp các tính chất hóa học và vật lý của từng nguyên tố. Những thông tin này bao gồm trạng thái vật lý của nguyên tố tại nhiệt độ phòng (rắn, lỏng, khí), mật độ, điểm nóng chảy, điểm sôi và các tính chất hóa học khác. Điều này giúp các nhà hóa học và các nhà nghiên cứu hiểu rõ hơn về cách các nguyên tố tương tác với nhau và cách chúng có thể được sử dụng trong các ứng dụng thực tiễn.
Thấy rõ nhất về tính ứng dụng của bảng hóa học là trong việc giáo dục. Nó giúp học sinh và sinh viên hiểu biết sâu hơn về cấu trúc của nguyên tố. Từ đó hỗ trợ việc học tập, nghiên cứu và phát triển các ứng dụng hóa học mới. Đặc biệt, với sự tiến bộ trong khám phá khoa học, bảng thông tin cũng được cập nhật các nguyên tố mới được phát hiện, mở rộng hiểu biết của chúng ta về thế giới hóa học.
Chi tiết cấu tạo bảng tuần hoàn hóa học
Bảng hóa học có cấu tạo rõ ràng và được tổ chức một cách hệ thống để dễ dàng tra cứu cũng như hiểu các nguyên tố hóa học. Theo đó, chính ta có thể phân tách thành 3 thành phần chính sau đây.
Ô nguyên tố
Mỗi ô nguyên tố chứa các thông tin quan trọng về nguyên tố đó, giúp người đọc nhanh chóng nhận diện và hiểu rõ về các đặc tính của nguyên tố. Ô nguyên tố được ví như cửa sổ mở ra thế giới của hóa học, cung cấp cái nhìn sâu sắc về cấu trúc và tính chất của vật chất. Cụ thể trong ô nguyên tố sẽ có ký hiệu hóa học, tên nguyên tử, số nguyên tử và khối lượng nguyên tử.
Trong đó, ký hiệu hóa học là một hoặc hai chữ cái đại diện cho nguyên tố, ví dụ như “H” cho hydro và “O” cho oxy. Ký hiệu này là cách viết tắt tiêu chuẩn để nhận diện nguyên tố trong các công thức hóa học và phản ứng. Số nguyên tử, được đặt ngay trên ký hiệu hóa học, chỉ số lượng proton trong hạt nhân của nguyên tố, và là yếu tố chính xác để xác định vị trí của nguyên tố trong bảng tuần hoàn. Khối lượng nguyên tử, thường được đặt dưới ký hiệu hóa học, cho biết khối lượng trung bình của nguyên tử nguyên tố, tính bằng đơn vị khối lượng nguyên tử (amu).
Có thể nói, ô nguyên tố là phần quan trọng giúp chúng ta nhận diện và hiểu cách mà các nguyên tố tương tác với nhau trong các phản ứng hóa học. Việc tổ chức các ô nguyên tố còn hỗ trợ nhận ra các mẫu hình và tính chất chung của các nguyên tố. Chẳng hạn như các nguyên tố kim loại kiềm có tính phản ứng cao, hay các nguyên tố halogen có tính oxy hóa mạnh.
Chu kỳ
Bảng tuần hoàn có tổng cộng 7 chu kỳ, mỗi chu kỳ bắt đầu từ một nguyên tố có số lớp electron nhỏ và kết thúc bằng một nguyên tố có số lớp electron lớn hơn. Chu kỳ đầu tiên bao gồm chỉ hai nguyên tố, hydro (H) và helium (He), tương ứng với số lớp electron là 1. Chu kỳ thứ hai và thứ ba bao gồm các nguyên tố với hai lớp và ba lớp electron. Trong khi các chu kỳ tiếp theo mở rộng để bao gồm bốn, năm và sáu. Riêng với chu kỳ thứ 7 là chưa được hoàn thành.
Các nguyên tố trong cùng một chu kỳ có cùng số lớp electron, nhưng số lượng electron trong lớp ngoài cùng có thể khác nhau, dẫn đến các tính chất hóa học khác nhau. Ví dụ, các nguyên tố trong chu kỳ thứ hai bao gồm các kim loại kiềm như liti (Li), phi kim như oxy (O), và khí hiếm như neon (Ne). Mặc dù chúng thuộc cùng một chu kỳ, nhưng tính chất hóa học và vật lý của chúng rất khác nhau do số lượng electron ở lớp ngoài cùng không giống nhau.
Nhóm nguyên tố
Câu hỏi nhiều người thắc mắc nhất là trong bảng hóa học có bao nhiêu nhóm nguyên tố? Cụ thể có 18 nhóm nguyên tố với 8 nhóm chính và 10 nhóm phụ. Mỗi nhóm có những đặc điểm riêng biệt, và các nguyên tố trong cùng một nhóm có xu hướng có các tính chất hóa học và vật lý tương tự nhau.
Thông tin chi tiết về bảng tuần hoàn đầy đủ và cách đọc
Như hình bên dưới đây, Hoàng Hà Mobile sẽ cung cấp cho bạn bảng thông tin tuần hoàn đầy đủ nhất và mới nhất. Theo đó, chúng tôi cũng sẽ hướng dẫn cho bạn các cách đọc khác nhau. Bạn có thể tham khảo để lựa chọn cho mình phương pháp đọc phù hợp nhất nhé.
Theo số nguyên tử
Số nguyên tử xác định vị trí của nguyên tố trong bảng, vì nó cho biết số lượng proton trong hạt nhân của nguyên tố. Nguyên tố có số nguyên tử thấp sẽ nằm ở đầu bảng, trong khi nguyên tố có số nguyên tử cao sẽ nằm ở phía dưới và bên phải.
Ví dụ nguyên tố carbon (C) có số nguyên tử là 6, vị trí chu kỳ 2, nhóm 14.
Theo nguyên tử khối trung bình
Nguyên tử khối trung bình là khối lượng trung bình của các nguyên tử của một nguyên tố. Nó được xác định dựa trên các đồng vị của nguyên tố và tỷ lệ phần trăm của chúng trong tự nhiên. Vì nhiều nguyên tố có hơn một đồng vị, nguyên tử khối trung bình là giá trị trung bình có tính đến sự phong phú của các đồng vị.
Ví dụ: Oxy có hai đồng vị chính, oxy-16 và oxy-18. Trong tự nhiên, oxy-16 chiếm ưu thế và do đó nguyên tử khối trung bình của oxy gần bằng 16.00 amu.
Theo số oxy hóa
Số oxy hóa là giá trị cho biết khả năng của nguyên tố trong việc nhận hoặc mất electron khi kết hợp với các nguyên tố khác để tạo thành hợp chất. Số oxy hóa có thể là số dương, số âm hoặc số không, và nó giúp xác định trạng thái của nguyên tố trong hợp chất.
Trong đó, số oxy hóa dương khi nguyên tố mất electron. Ví dụ, trong hợp chất natri clorua (NaCl), natri (Na) có số oxy hóa +1. Số oxy hóa âm khi nguyên tố nhận electron. Ví dụ, trong nước (H₂O), oxy (O) có số oxy hóa -2. Song song là một số nguyên tố có số oxy hóa bằng không trong trạng thái tự do. Ví dụ, oxy (O₂) và hydro (H₂) đều có số oxy hóa 0.
Hướng dẫn mẹo ghi nhớ bảng tuần hoàn dễ dàng hơn
Trên thực tế, có rất nhiều cách để bạn có thể ghi nhớ bảng thông tin tuần hoàn để đáp ứng cho nhu cầu học tập của mình. Và trong phần nội dung này Hoàng Hà Mobile sẽ chia sẻ cho bạn 3 cách nhé. Cách nào cũng có ưu nhược điểm riêng nên bạn hãy xem qua một lượt để có sự lựa chọn phù hợp nhất.
Cách 1: Ghi nhớ theo cách truyền thống
Hầu hết những học sinh nào mới bắt đầu làm quen với bảng thông tin tuần hoàn đều sẽ lựa chọn theo phương thức truyền thống này. Bạn cần xác định mục tiêu của mình là phải nắm vững được số nguyên tử, nguyên tử khối trung bình, cấu trúc electron, số oxi hóa, tên nguyên tố và ký hiệu.
Do đó, bạn có thể lựa chọn cách học vài nguyên tử mỗi ngày và số lượng tăng dần lên. Riêng đối với những nguyên tố nào quá khó nhớ thì bạn có thể phân tách nhỏ hơn nữa để não bộ dễ dàng ghi nhớ thông tin chi tiết và đúng nhất. Đồng thời, bạn cũng có thể dán bảng thông tin ở bàn học tập hay vị trí dễ thấy để ghi nhớ nhanh chóng hơn.
Hoặc bạn cũng có thể sáng tạo hơn làm các thẻ ghi chú các nguyên tố hóa học. Nếu làm được thành một tập flatcard mang đi muôn nơi thì càng tốt bạn nhé. Trong đó, một mặt bạn sẽ ghi ký hiệu nguyên tố, mặt còn lại thì ghi tên nguyên tố và nhóm nguyên tố. Tùy thuộc vào thông tin chính mà mình muốn ghi nhớ trong bảng tuần hoàn hóa học.
Cách 2: Câu nói quen thuộc
Bạn sẽ nhận biết được các nguyên tố hóa học “F, Na, Ca, Mg, Al, Zn, Fe, Ni, Sn, Pb, H, Cu, Hg, Ag, Pt, Au” dựa theo câu “Khi nào cần may áo giáp sắt nhớ sang phố hỏi cửa hàng Á Phi Âu”. Tên các nguyên tố được biến thể dựa trên chữ cái đầu của từng câu trong câu nói quen thuộc. Chỉ cần bạn nhớ một câu đơn giản này đã có thể nhớ nhanh được 16 nguyên tố.
Thêm vào đó, bạn có thể học thuộc cách nhớ thêm 6 nguyên tố khác thuộc nhóm IA là “Li, Na, K, Rb, Cs, Pr” với câu “Lâu nay không rảnh coi phim”. Tương tự, những chữ cái đầu tiên là biến thể cho tên nguyên tố.
Cách 3: Chơi trò chơi trực tuyến
Ngoài 2 mẹo gợi nhớ ở trên, bạn cũng có thể tham khảo các trò chơi trực tuyến để học thuộc nguyên tố nhé. Bằng cách chơi trò chơi, bạn sẽ vừa học vừa chơi một cách hiệu quả hơn. Đôi khi học tập quá nghiêm túc cũng không giúp bạn nhớ được nhiều mà nó còn mang đến sự căng thẳng. Chính vì thế, bạn có thể tham khảo một số trò chơi liên quan đến hóa học như Scratch, Elemental Flash Cards Quiz, FunBrain,…
Lưu ý quan trọng khi sử dụng bảng tuần hoàn
Sử dụng bảng thông tin tuần hoàn hóa học một cách hiệu quả đòi hỏi sự chú ý đến nhiều yếu tố để đảm bảo bạn khai thác tối đa thông tin mà nó cung cấp. Trong đó, bạn cần nắm vững và hiểu rõ được cấu trúc của từng nguyên tố trong bảng. Hãy đảm bảo rằng bạn không bị nhầm lẫn ký hiệu hay số nguyên tử giữa các nguyên tố để áp dụng vào thực tiễn đúng hơn nhé.
Bên cạnh đó, bạn cũng nên phân biệt được các loại nguyên tố, bao gồm kim loại, phi kim và các nguyên tố chuyển tiếp. Để từ thông tin này bạn sẽ xây dựng được các phương trình hóa học đúng chuẩn nhất.
Không chỉ biết đến những nguyên tố phổ thông hay sử dụng, bạn cũng nên tìm hiểu về những nguyên tố hiếm nằm ở hàng dưới cùng với tính chất đặc biệt. Bởi vì hiểu các nguyên tố này sẽ giúp bạn nắm vững các ứng dụng và tính chất đặc biệt của chúng.
Kết luận
Bảng tuần hoàn hóa học cung cấp một cái nhìn tổng quan về các nguyên tố và tính chất của chúng. Được sắp xếp một cách có hệ thống theo số nguyên tử, nhóm và chu kỳ, bảng thông tin này giúp chúng ta nhận diện và phân loại các nguyên tố, cũng như dự đoán được các phản ứng hóa học và tính chất của chúng. Hy vọng với những thông tin vừa rồi, Hoàng Hà Mobile đã giúp bạn biết cách ghi nhớ bảng thông tin tuần hoàn dễ dàng hơn nhé.
Xem thêm:
