Trong thời đại công nghệ phát triển, máy tính và laptop đã trở thành công cụ không thể thiếu trong học tập, công việc và giải trí. Tuy nhiên, với những người mới bắt đầu, việc làm quen với thiết bị này đôi khi gây không ít khó khăn: từ thao tác bật/tắt máy, kết nối Wi-Fi, đến cài đặt phần mềm hay quản lý dữ liệu. Hiểu được điều đó, Hoàng Hà Mobile sẽ hướng dẫn chi tiết cách mở máy tính và 11+ thủ thuật cơ bản giúp người mới sử dụng hiệu quả hơn.
Cách sử dụng máy tính, laptop cho người mới
Việc bắt đầu làm quen với máy tính, laptop có thể khiến nhiều người cảm thấy bỡ ngỡ. Tuy nhiên, chỉ cần nắm vững một số thao tác cơ bản, bạn sẽ nhanh chóng sử dụng thành thạo.
Cách mở máy tính, bật/tắt nguồn
Khi lần đầu sử dụng máy tính hoặc laptop, thao tác quan trọng nhất chính là mở và tắt máy đúng cách. Đối với máy tính để bàn (PC), bạn cần kiểm tra nguồn điện đã được cắm vào ổ và nút công tắc trên CPU đã bật chưa. Sau đó, nhấn nút nguồn (Power) để khởi động. Với laptop, bạn chỉ cần nhấn nút nguồn trên bàn phím, thường nằm ở góc trên cùng bên phải.
Tắt máy tính đúng cách cũng rất quan trọng. Tránh rút nguồn trực tiếp hoặc tắt bằng nút cứng, vì dễ gây lỗi hệ điều hành. Hãy chọn Start → Power → Shut down trên Windows, hoặc Menu Apple → Shut Down với macOS. Nếu muốn để máy nghỉ tạm thời, bạn có thể chọn Sleep để tiết kiệm pin nhưng vẫn giữ nguyên ứng dụng đang mở.
Làm quen với bàn phím và chuột
Bàn phím và chuột là hai công cụ chính để nhập liệu và điều khiển máy tính. Người mới thường mất thời gian làm quen, nhưng khi hiểu rõ chức năng, bạn sẽ thao tác nhanh chóng hơn. Trên bàn phím, ngoài các phím chữ và số, còn có phím chức năng (F1–F12), phím tắt như Ctrl, Alt, Shift hỗ trợ nhiều thao tác nhanh. Ví dụ: Ctrl + C để copy, Ctrl + V để dán.
Chuột máy tính có hai nút bấm chính (trái, phải) và con lăn cuộn ở giữa. Click trái dùng để chọn hoặc mở tệp, click phải mở menu tùy chọn. Con lăn giúp bạn di chuyển nhanh trên văn bản hoặc trang web. Sau khi đã nắm vững cách mở máy tính, việc kết hợp chuột sẽ giúp bạn thao tác linh hoạt hơn trong quá trình học tập và làm việc.
Cách sử dụng màn hình desktop và cửa sổ làm việc
Sau khi khởi động, bạn sẽ thấy màn hình desktop – không gian làm việc chính của hệ điều hành. Trên đó thường có các biểu tượng (icon) của ứng dụng, thư mục, và thanh Taskbar phía dưới. Desktop giống như chiếc bàn ảo, nơi bạn có thể sắp xếp tài liệu, ứng dụng để dễ tìm kiếm.
Thanh Taskbar chứa nút Start (hoặc logo Windows), các ứng dụng đang mở, đồng hồ và khu vực thông báo. Khi mở một chương trình, nó sẽ hiển thị ở Taskbar, bạn có thể chuyển đổi dễ dàng bằng cách click vào biểu tượng tương ứng.
Khi làm việc, mỗi ứng dụng mở ra trong một cửa sổ. Cửa sổ có ba nút điều khiển ở góc trên bên phải:
- Minimize (thu nhỏ): Ẩn cửa sổ xuống Taskbar.
- Maximize/Restore (phóng to/thu nhỏ): Mở toàn màn hình hoặc về kích thước cũ.
- Close (X): Đóng ứng dụng.
Người mới nên tập kéo, thay đổi kích thước cửa sổ để bố trí nhiều ứng dụng cùng lúc. Bạn cũng có thể sử dụng Windows + mũi tên để sắp xếp nhanh cửa sổ về hai bên màn hình.
Cách kết nối Wi-Fi và Internet
Sau khi đã biết cách mở máy tính, bạn có thể dễ dàng kết nối Wi-Fi để bắt đầu sử dụng. Trên laptop, chỉ cần nhấp vào biểu tượng mạng ở góc dưới bên phải màn hình, chọn tên Wi-Fi, nhập mật khẩu và nhấn Connect. Nếu là PC, cần có card Wi-Fi hoặc dùng dây mạng LAN cắm trực tiếp vào cổng phía sau CPU.
Ngoài ra, bạn nên biết cách kiểm tra kết nối Internet: mở trình duyệt (Chrome, Edge, Firefox) và thử truy cập một trang web. Nếu không vào được, có thể nguyên nhân là do mật khẩu sai, mạng yếu hoặc modem gặp sự cố.
Một số mẹo khi dùng Wi-Fi:
- Hạn chế kết nối vào Wi-Fi công cộng không có mật khẩu vì dễ bị lộ thông tin.
- Bật tường lửa và phần mềm diệt virus khi truy cập Internet.
- Tránh tải tệp từ nguồn không rõ ràng.
Cách cài đặt và cập nhật phần mềm
Máy tính mới thường chỉ có sẵn hệ điều hành và một số ứng dụng cơ bản. Sau khi đã nắm rõ cách mở máy tính, bạn có thể bắt đầu cài thêm những phần mềm cần thiết để phục vụ công việc và học tập. Một số ứng dụng phổ biến gồm Microsoft Office, trình duyệt web, ứng dụng chat (Zalo, Messenger) và các phần mềm học tập khác.
Cách đơn giản nhất là tải phần mềm từ trang web chính thức hoặc Microsoft Store (với Windows). Khi tải file cài đặt (.exe hoặc .msi), bạn chỉ cần nhấp đúp và làm theo hướng dẫn. Với macOS, phần mềm thường ở dạng .dmg, kéo thả vào thư mục Applications là xong.
Việc cập nhật phần mềm cũng quan trọng không kém. Phiên bản mới thường khắc phục lỗi, bổ sung tính năng và tăng cường bảo mật. Với Windows, bạn có thể bật chế độ Windows Update để tự động tải và cài đặt bản vá. Ngoài ra, các phần mềm như Chrome, Office cũng có tùy chọn Check for updates ngay trong mục cài đặt.
Cách quản lý file và thư mục trên máy tính
Một trong những kỹ năng quan trọng nhất khi sử dụng máy tính sau khi thực hiện cách mở máy tính là quản lý file và thư mục. File là các tệp tài liệu, hình ảnh, video hay phần mềm, trong khi thư mục giống như chiếc hộp chứa file để sắp xếp gọn gàng. Hiểu cách tổ chức dữ liệu sẽ giúp bạn tìm kiếm nhanh chóng và tránh nhầm lẫn.
Trên Windows, bạn có thể dùng File Explorer (biểu tượng thư mục vàng) để mở, di chuyển, sao chép hoặc xóa file. Các thao tác cơ bản:
- Click chuột phải → New Folder để tạo thư mục mới.
- Ctrl + C (copy), Ctrl + V (paste) để sao chép.
- Ctrl + X (cut), Ctrl + V để di chuyển.
- Delete để xóa file, chúng sẽ vào Recycle Bin (thùng rác) trước khi xóa hẳn.
Bạn nên đặt tên thư mục rõ ràng, ví dụ: “Học tập”, “Công việc”, “Ảnh gia đình” thay vì để lẫn lộn. Với lượng dữ liệu lớn, có thể tạo thêm thư mục con để phân loại chi tiết hơn. Ngoài ra, Windows còn hỗ trợ tìm kiếm file nhanh bằng ô Search trên Taskbar. Nếu bạn lỡ xóa nhầm, có thể khôi phục từ Recycle Bin hoặc dùng phần mềm phục hồi dữ liệu.
Cách mở máy tính sử dụng trình duyệt web
Sau khi kết nối Internet, công cụ không thể thiếu chính là trình duyệt web. Đây là phần mềm giúp bạn truy cập và tìm kiếm thông tin trên các trang web. Các trình duyệt phổ biến gồm Google Chrome, Microsoft Edge, Mozilla Firefox, Safari.
Khi mở trình duyệt, bạn chỉ cần nhập địa chỉ trang web vào thanh URL (ví dụ: www.google.com). Ngoài ra, bạn có thể gõ từ khóa trực tiếp để tìm kiếm trên Google hoặc Bing. Trình duyệt hỗ trợ mở nhiều tab cùng lúc, cho phép chuyển đổi linh hoạt giữa các trang.
Một số thao tác cơ bản:
- Ctrl + T: mở tab mới.
- Ctrl + W: đóng tab hiện tại.
- Ctrl + Shift + T: khôi phục tab vừa đóng.
- Ctrl + Tab: chuyển đổi giữa các tab.
Cách bảo vệ pin và phần cứng laptop
Đối với laptop, sau khi thực hiện đúng cách mở máy tính, pin và phần cứng là hai yếu tố cần được bảo vệ để đảm bảo tuổi thọ và hiệu suất. Người mới thường mắc sai lầm khi vừa sạc vừa dùng, hoặc cắm sạc qua đêm liên tục. Thực tế, pin lithium-ion hiện đại có cơ chế tự ngắt khi đầy, nhưng việc duy trì 100% pin trong thời gian dài vẫn không tốt. Khuyến nghị giữ pin ở mức 40–80% để bền hơn.
Một số mẹo bảo vệ pin:
- Không để pin cạn kiệt thường xuyên.
- Sử dụng chế độ Battery Saver trên Windows khi không cần hiệu năng cao.
- Nếu dùng lâu tại chỗ, có thể tháo pin (với laptop đời cũ) và cắm trực tiếp adapter.
Về phần cứng, bạn cần giữ máy ở nơi thoáng mát, tránh để bụi bẩn và nước vào máy. Sử dụng đế tản nhiệt sẽ giúp hạ nhiệt khi chạy các tác vụ nặng. Ngoài ra, nên vệ sinh bàn phím, quạt tản nhiệt định kỳ để tránh tình trạng máy nóng và giảm hiệu suất.
Cách cập nhật hệ điều hành
Hệ điều hành (Windows, macOS, Linux) là nền tảng giúp máy tính hoạt động. Nếu coi phần cứng như “cơ thể”, thì hệ điều hành chính là “bộ não”. Sau khi nắm rõ cách mở máy tính, việc cập nhật hệ điều hành định kỳ cực kỳ quan trọng, giúp sửa lỗi, bổ sung tính năng và tăng cường bảo mật.
Trên Windows, bạn có thể cập nhật bằng cách:
- Bước 1: Vào Start → Settings → Update & Security → Windows Update.
- Bước 2: Nhấn Check for updates để kiểm tra.
- Bước 3: Nếu có bản cập nhật, chọn Download & install.
Trên macOS, bạn mở System Preferences → Software Update để tải và cài đặt phiên bản mới.
Người mới thường bỏ qua cập nhật vì sợ mất thời gian. Tuy nhiên, việc này mang lại nhiều lợi ích: máy hoạt động ổn định hơn, tương thích với phần mềm mới, và giảm nguy cơ bị hacker tấn công. Ngoài ra, các bản vá bảo mật giúp ngăn chặn virus, ransomware.
Cách mở máy tính sử dụng phím tắt
Phím tắt là “bí kíp” giúp bạn làm việc nhanh hơn nhiều lần so với chỉ dùng chuột. Người mới thường chưa quen, nhưng nếu tập dần, bạn sẽ tiết kiệm thời gian và thao tác chuyên nghiệp hơn.
Một số phím tắt cơ bản trên Windows:
- Ctrl + C: sao chép.
- Ctrl + V: dán.
- Ctrl + X: cắt.
- Ctrl + Z: hoàn tác.
- Alt + Tab: chuyển đổi nhanh giữa các ứng dụng.
- Windows + L: khóa màn hình.
Trên macOS, các phím tương tự nhưng thay bằng Command (⌘), ví dụ: Command + C (copy), Command + V (paste).
Ngoài ra, Windows còn có nhiều tổ hợp hữu ích:
- Windows + D: thu nhỏ tất cả cửa sổ về desktop.
- Windows + E: mở File Explorer.
- Windows + Shift + S: chụp màn hình vùng chọn.
Người mới có thể học dần, không cần nhớ hết ngay. Hãy bắt đầu từ những phím tắt phổ biến khi gõ văn bản và duyệt web. Sau một thời gian, bạn sẽ thấy thao tác nhanh gấp đôi so với dùng chuột.
Cách bảo mật máy tính cho người mới
Đầu tiên, sau khi thực hiện đúng cách mở máy tính, hãy đặt mật khẩu đăng nhập cho thiết bị. Trên Windows, bạn có thể dùng PIN, mật khẩu hoặc Windows Hello (vân tay, nhận diện khuôn mặt). Trên macOS, có Touch ID hoặc mật khẩu hệ thống. Tránh đặt mật khẩu đơn giản như “123456” hay “abcd”.
Tiếp theo, hãy cài phần mềm diệt virus uy tín như Kaspersky, Bitdefender, hoặc tận dụng Windows Defender miễn phí có sẵn. Phần mềm này giúp phát hiện và chặn các tệp độc hại. Ngoài ra, nên bật tường lửa (Firewall) để ngăn chặn truy cập trái phép.
Khi duyệt web, hãy chú ý:
- Không tải file từ nguồn lạ.
- Không bấm vào link khả nghi trong email.
- Ưu tiên các website có chứng chỉ bảo mật (https://).
Cuối cùng, hãy sao lưu dữ liệu quan trọng thường xuyên bằng USB, ổ cứng rời hoặc dịch vụ đám mây (Google Drive, OneDrive). Nhờ vậy, ngay cả khi máy bị virus hoặc lỗi phần cứng, bạn vẫn không mất dữ liệu.
Cách mở máy tính điều chỉnh âm thanh và màn hình
Để chỉnh âm thanh trên Windows, bạn có thể click vào biểu tượng loa ở góc dưới bên phải, kéo thanh trượt để tăng/giảm. Nếu dùng loa ngoài hoặc tai nghe, hãy đảm bảo thiết bị đã được chọn trong mục Sound settings. Trên macOS, thao tác tương tự thông qua biểu tượng loa ở thanh menu. Ngoài ra, bạn có thể dùng phím tắt Fn + F1/F2 (tùy dòng laptop) để điều chỉnh nhanh.
Với màn hình, hãy vào Settings → System → Display để thay đổi độ sáng, độ phân giải hoặc chế độ màu. Laptop thường có phím tắt Fn + F3/F4 để tăng/giảm độ sáng. Người mới nên chọn mức sáng vừa phải, tránh để quá chói gây mỏi mắt.
Ngoài ra, bạn có thể bật Night Light (Windows) hoặc Night Shift (macOS) để giảm ánh sáng xanh khi làm việc buổi tối, giúp dễ ngủ hơn. Một số màn hình còn hỗ trợ chế độ Eye Care để bảo vệ mắt.
Cách giữ gìn vệ sinh và bảo trì máy tính
Máy tính là thiết bị điện tử, vì vậy sau khi nắm rõ cách mở máy tính, việc giữ gìn vệ sinh rất quan trọng để đảm bảo hoạt động ổn định lâu dài. Người mới thường bỏ qua điều này, dẫn đến bàn phím bám bụi, quạt tản nhiệt bị nghẹt, gây nóng máy và giảm hiệu suất.
Một số bước cơ bản:
- Bàn phím: dùng chổi nhỏ hoặc bình xịt khí nén để loại bỏ bụi bẩn. Có thể lau nhẹ bằng khăn ẩm (không dùng khăn quá ướt).
- Màn hình: sử dụng khăn microfiber chuyên dụng, tránh dùng giấy ăn hoặc vải thô vì dễ xước.
- Vỏ máy: lau bằng khăn khô để giữ bề ngoài sạch sẽ.
Với laptop, nên vệ sinh quạt tản nhiệt và khe gió định kỳ (6–12 tháng/lần). Nếu không tự tin, bạn có thể mang ra trung tâm bảo hành hoặc cửa hàng sửa chữa uy tín. Với PC, cần thường xuyên tháo nắp thùng để hút bụi bằng máy hút mini, giúp luồng khí lưu thông tốt hơn.
Ngoài vệ sinh phần cứng, bạn cũng nên bảo trì phần mềm: xóa file rác bằng công cụ như Disk Cleanup (Windows) hoặc CCleaner, gỡ bỏ ứng dụng không cần thiết, và chống phân mảnh ổ cứng (với HDD). Thói quen này giúp máy tính chạy nhanh hơn, ít bị treo và kéo dài tuổi thọ.
Mẹo tối ưu tốc độ máy tính
Theo thời gian, sau khi thành thạo cách mở máy tính, thiết bị có thể chậm dần nếu không được tối ưu. Người mới thường lúng túng, nhưng chỉ với vài mẹo cơ bản, bạn có thể cải thiện hiệu suất rõ rệt.
Một số cách tối ưu:
- Gỡ bỏ phần mềm không cần thiết: Nhiều ứng dụng cài sẵn hoặc tải về nhưng ít dùng sẽ chiếm dung lượng và làm chậm máy.
- Tắt ứng dụng khởi động cùng hệ thống: Vào Task Manager → Startup, vô hiệu hóa những app không cần thiết.
- Dọn rác hệ thống: Sử dụng Disk Cleanup hoặc phần mềm dọn rác để xóa file tạm, cache.
- Nâng cấp RAM hoặc SSD: Với PC hoặc laptop hỗ trợ, nâng cấp phần cứng sẽ cải thiện tốc độ rõ rệt.
- Chống phân mảnh ổ cứng (HDD): Giúp dữ liệu được sắp xếp gọn gàng, giảm thời gian truy xuất.
Ngoài ra, bạn nên thường xuyên cập nhật driver cho card đồ họa, âm thanh, Wi-Fi để đảm bảo tương thích và mượt mà. Tránh chạy nhiều ứng dụng nặng cùng lúc nếu cấu hình máy thấp.
Tại sao cần biết cách sử dụng máy tính?
Thứ nhất, sau khi biết cách mở máy tính, bạn sẽ thấy đây là công cụ học tập hiệu quả. Sinh viên, học sinh có thể tra cứu tài liệu, làm bài tập trực tuyến, tham gia khóa học online. Người đi làm thì dùng để xử lý văn bản, thuyết trình, phân tích dữ liệu, quản lý dự án.
Thứ hai, máy tính hỗ trợ giao tiếp và kết nối toàn cầu. Nhờ các phần mềm chat, email, mạng xã hội, bạn dễ dàng trao đổi công việc hoặc giữ liên lạc với bạn bè, gia đình.
Thứ ba, máy tính là công cụ giải trí đa năng: xem phim, nghe nhạc, chơi game, chỉnh sửa ảnh, video. Những hoạt động này giúp cân bằng giữa công việc và cuộc sống.
Ngoài ra, việc biết cách sử dụng máy tính còn giúp bạn tiết kiệm chi phí (tự cài đặt, bảo trì cơ bản), bảo vệ dữ liệu cá nhân và nâng cao hiệu suất làm việc. Với người mới, học cách sử dụng máy tính không khó, chỉ cần kiên nhẫn và thực hành thường xuyên.
Lời kết
Việc thành thạo các thao tác cơ bản trên máy tính, bắt đầu từ cách mở máy tính, không chỉ giúp bạn tiết kiệm thời gian mà còn mang lại sự thuận tiện trong học tập, công việc và đời sống hằng ngày. Từ việc mở máy, gõ phím, kết nối Internet, đến bảo mật dữ liệu hay tối ưu tốc độ – tất cả đều là những kỹ năng quan trọng mà ai cũng nên biết. Hy vọng qua bài viết này, những người mới bắt đầu sẽ có thêm kiến thức và sự tự tin để sử dụng máy tính hiệu quả hơn.
XEM THÊM:
11+ công thức chỉnh ảnh Lightroom cực hot được gen Z yêu thích nhất năm nay
20+ loại kìm thường dùng hiện nay cho sử dụng trong gia đình
